5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda Yer Alan Kaçakçılık Suçları Nelerdir?
Yazar: İLKİN REÇBER
Kaçakçılık suçu oluşturan fiiller ve yaptırımları 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda (KMK) düzenlenmiştir. Düzenlemede, kaçakçılık suçunu oluşturan fiiller, kısaca, bir eşyanın gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın ülkeye sokulması olarak tanımlanmıştır. Vergi kaçakçılığı, tarihi eser kaçakçılığı gibi yine kaçakçılık şeklinde tabir edilen suçlar ise genel kaçakçılık suçlarından farklı olarak özel kanunlarda düzenlenmiş olup; 5607 Sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmemektedir.
Kaçakçılık Suçunun Maddi Unsurları ile Korunan Hukuki Değer
Eşyanın gümrük işlemine tabi tutulmaksızın ülkeye sokulması şeklinde açıklanan kaçakçılık fiillerini yorumlayabilmek için gümrük işlemleri kavramını açıklamak gerekir. Ülkeye sokulan eşyaların tabi oldukları gümrüğe ilişkin işlemler 4458 Sayılı Gümrük Kanunu ve buna bağlı yönetmelikte açıklanmaktadır.
Buna göre, bir eşyanın gümrüğe sokulması için eşyanın gümrüğe sunulması, eşyanın mahiyeti ve nevi uyarınca hakkında beyanname verilmesi ve gümrükçe onaylanması gibi birtakım işlemlerin yapılması zorunluluğu vardır. Bu zorunluluklara uyulmayarak eşyanın ithal edildiği hallerde kaçakçılık suçları gündeme gelecektir.[1]
Kaçakçılık suçları aslında ekonomik suçlar olmakla birlikte, diğer yandan devletin ekonomik politikalarını da hedef almaktadır. Kanun’un geneli değerlendirildiğinde de devletin ekonomik politikalarına aykırı hareket edenleri cezalandırma amacı güttüğü tespit edilmektedir.[2]
Bu sebeple uygulamada kaçakçılık suçlarının soruşturmasının da titizlikle üstünde durulmakta ve somut olaya göre gerek Ticaret Bakanlığı’na bağlı gümrük muhafaza müfettişlerinin, gerekse Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK)’ın detaylı raporları ile somut olay aydınlatılmaya çalışılmaktadır. Bu raporlara ek olarak; Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 128. maddesinde yer alan taşınmaz, hak ve alacaklara el koyma koruma tedbirinin uygulanması da gündeme gelebilmektedir.
Kaçakçılık Suçunu Oluşturan Fiiller Nelerdir?
Kaçakçılık suçunu oluşturan fiiller Kanun’da detaylıca sayılmıştır. 5607 Sayılı Kanun’un 3. maddesine göre kaçakçılık suçu oluşturan fiiller aşağıda sıralanmıştır:
Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmaksızın Türkiye’ye İthal Etme,
Eşyayı Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla Gümrük Vergileri Kısmen Veya Tamamen Ödenmeksizin Ülkeye Sokma,
Transit Rejimi Çerçevesinde Taşınan Serbest Dolaşımda Bulunmayan Eşyayı Rejim Hükümlerine Aykırı Olarak Gümrük Bölgesinde Bırakma,
Belli Bir Amaç İçin Kullanılmak veya İşlenmek Üzere Ülkeye Geçici İthalat ve Dahilde İşleme Rejimi Çerçevesinde Getirilen Eşya Üzerinde, Hile ile Yurt Dışına Çıkarmış Gibi İşlem Yapma,
Özel Kanunları Gereğince Gümrük Vergilerinden Kısmen veya Tamamen Muaf Olarak İthal Edilen Eşyayı, Amacı Dışında Başka Bir Kullanıma Tahsis Etme, Satma veya Devretme ya da Bu Özelliğini Bilerek Satın Alma veya Kabul Etme,
İthali Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı Ülkeye Sokma ile İhracı Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı Ülkeden Çıkarma,
İlgili Kanun Hükümlerine Göre Teşvik, Sübvansiyon veya Parasal İadelerden Yararlanmak Amacıyla İhracat Gerçekleşmediği Hâlde Gerçekleşmiş Gibi Gösterme ya da Gerçekleştirilen İhracata Konu Malın Cins, Miktar, Evsaf veya Fiyatını Değişik Gösterme (Hayali İhracat),
Suçun İşlenmesine İştirak Etmeksizin Kaçakçılığa Konu Edilen Eşyayı Bu Özelliğini Bilerek ve Ticari Amaçla Satın Alma, Satışa Arz Etme, Satma, Taşıma veya Saklama,
Ulusal Marker Uygulamasına Tabi Olup Da, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’nın Belirlediği Seviyenin Altında Ulusal Marker İçeren veya Hiç İçermeyen Akaryakıtı, Ticari Amaçla Üretme, Bulundurma veya Nakletme, Satışa Arz Etme veya Satma, Bu Özelliğini Bilerek ve Ticari Amaçla Satın Alma,
EPDK’dan İzin Alınmadan, Akaryakıt Harici Petrol Ürünlerinden Akaryakıt Üretme veya Bunları Satışa Arz Etme, Satma, Bulundurma, Bu Özelliğini Bilerek Satın Alma, Taşıma veya Saklama,
Sıvı veya Gaz Halindeki Yakıtları Nakleden Boru Hatlarından, Depolardan veya Kuyulardan Kanunlara Aykırı Şekilde Alınan Ürünleri Satışa Arz Etme, Satma, Bulundurma, Ticari Amaçla Satın Alma, Taşıma veya Saklama,
Kaçak Akaryakıt veya Sahte Ulusal Marker Elde Etmeye, Satmaya ya da Herhangi Bir Piyasa Faaliyetine Konu Etmeye Yarayacak Şekilde Lisansa Esas Teşkil Eden Belgelerde Belirlenenlere Aykırı Olarak Tank, Düzenek veya Ekipman Bulundurma,
Ulusal Markerı Yetkisiz Olarak Üretme, Satışa Arz Etme, Satma, Yetkisiz Kişilerden Satın Alma, Kabul Etme, Bu Özelliğini Bilerek Nakletme veya Bulundurma,
Tütün Mamulleri, Etil Alkol, Metanol ve Alkollü İçkilerin Ambalajlarına Kamu Kurumlarınca Uygulanan Bandrol vb. İşaretlerin Taklitlerini İmal Etme veya Ülkeye Sokma, Bunları Bilerek Bulundurma, Nakletme, Satma veya Kullanma,
Ambalajlarında Bandrol, Etiket, Hologram, Pul, Damga veya Benzeri İşaret Bulundurmayan ya da Taklit veya Yanıltıcı Bandrol vb. İşaretleri Bulunduran Bu Mamulleri Üretme, Bulundurma veya Nakletme, Satışa Arz Etme veya Satma, Satın Alma.
Yukarıda sayılan eylemler arasında, eşyanın gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın Türkiye’ye ithal edilmesi en sık karşılaşılan fiillerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Eylem bakımından önemli olan gümrük işlemlerinin ne şekilde tanımlandığıdır. Gümrük işlemlerini yapacak kurum Gümrük idaresi olduğundan, ancak idarenin yaptığı işlemler gümrük işlemi olarak kabul edilmekte olup, suçun fiil unsuru da buna göre belirlenecektir.[3]
Eşyanın aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin ülkeye sokulması ise eşyanın gümrüklenmiş değerine ilişkindir. Gümrük Kanunu’nun 3. maddesine göre gümrüklenmiş değer, Uluslararası Kıymet Sözleşmesi’ne göre belirlenecek; ithal eşyası için eşyanın CIF (Cost Insurance and Freight) kıymeti ile gümrük vergileri toplamını ifade etmektedir. CIF kıymeti terimi ise basitçe eşyanın sigorta değeri şekilde tanımlanabilmektedir. Uygulamada kaçakçılığın bu şekilde gerçekleştirildiği hallerde CIF değerinin belirlenmesi için bağımsız bilirkişilere başvurulmaktadır.
Kaçakçılık suçları salt ithalat kapsamında değil ihracat kapsamında da gerçekleştirilebilmektedir.[4] Hayali ihracat şeklinde adlandırılan kaçakçılık eylemlerinde, devletin ekonomik politikaları uyarınca bir takım teşvik vb. imkanlar sağlamasından gerçek dışı ihracat yapılması yolu ile yararlanılması söz konusudur. Hayali ihracata örnek olarak Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 04.11.2013 T., 2013/3274 E., 2013/24265 K. sayılı kararında yer alan “Türkiye Şeker Fabrikalarından alınan 89.732.530,25 USD tutarında toplam 427.047.917 kg. şeker cinsi eşyanın bir kısmını ihraç etmedikleri halde, sahte belge düzenleyerek ihraç edilmiş gibi göstererek menfaat temin ettikleri, bu suretle gümrük kaçakçılığı suçunu işledikleri” şeklinde aktarılan olay örnek gösterilebilecektir. Olayda görüldüğü üzere, şeker ihracatında devletin sağladığı imkanlardan yararlanmak için fazla miktarda ihracat yapılmış gibi gösterilmesi kaçakçılık suçunun fiil unsurunu oluşturmuştur.
Akaryakıt kaçakçılığı da kanunda detaylıca düzenlenmiş bulunmaktadır. Akaryakıt kaçakçılığında devletin ekonomik politikaları ile birlikte uluslararası petrol piyasalarının manipülasyonu da söz konusu olabileceğinden düzenleme oldukça kapsamlı şekilde meydana getirilmiştir. Kaçakçılığın bu şekli bakımından 5015 Sayılı Petrol Piyasaları Kanunu’nun da dikkate alınarak suç oluşturan fiillerin yorumlanması önemlidir.
Kaçakçılık Suçunun Nitelikli Halleri Nelerdir?
5607 Sayılı Kanun’da yer alan fiillerin nitelikli hallerinin tamamı cezayı artırmaktadır. Buna göre suçun nitelikli halleri yukarıda aktarılan fiillerin aşağıdaki şekillerde işlenmesi halinde gündeme gelecektir:
Kaçakçılık Suçunun Konusunu Oluşturan Eşyanın Akaryakıt ile Tütün, Tütün Mamulleri, Etil Alkol, Metanol ve Alkollü İçkiler Olması,
Kanunda Tanımlanan Suçların Bir Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi,
Kaçakçılık Fiillerini Önlemek, İzlemek ve Araştırmakla Görevli Olup Da Bu Kanunda Tanımlanan Suçların İşlenmesine Kasten Göz Yumulması,
Suçun Tüzel Kişinin Faaliyeti Kapsamında İşlenmesi,
Suçun Konusu Eşyanın Devlet Güvenliğini Bozacak veya Çevre ya da Toplum Sağlığını Tehdit Edecek Nitelikte Olması.
Suçun tüzel kişilerin faaliyeti kapsamında işlenmesi hali özel bir durumu da beraberinde getirmektedir. Ceza sorumluluğu şahsi olduğundan ve tüzel kişiler hakkında cezaya hükmedilemeyeceğinden kaçakçılığın tüzel kişilik bünyesinde işlenmesi halinde güvenlik tedbirlerinin uygulanması söz konusu olacaktır. Buna göre, ilgili tüzel kişiliğin faaliyeti izne tabi ise iznin iptali gündeme gelebilmekteyken, işlenen suçla bağlantılı eşyanın mülkiyetinin tüzel kişilikten alınması ile müsadere tedbiri de uygulanabilecektir.
Kaçakçılık Suçunun Manevi Unsurları Nelerdir?
Kaçakçılık suçları kasten işlenebilen suçlardır. Kaçakçılık suçunu oluşturan fiilleri gerçekleştiren kişilerin söz konusu fiilleri bilerek ve isteyerek gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Gümrük kaçakçılığı suçları bakımından failin kastı, gümrük işleminden veya ödenmesi gereken vergiden ya da eşyanın tabi tutulacak olduğu dış ticaret kayıt ve kısıntılarından bilerek ve isteyerek kaçınmaya yönelik irade şeklinde tanımlanmaktadır.[5] Kast içeren hareketlere örnek vermek gerekirse, suçun failinin gümrük beyannamesini bilerek ve isteyerek gerçeğe aykırı doldurması, doldurmasını sağlaması gibi hallerde kasten hareket ettiği söylenebilecektir.
Kaçakçılık Suçunun Yaptırımı Nedir?
Kaçakçılık suçunun yaptırımı fiile ve nitelikli halin varlığına göre değişmekle birlikte, adli para cezası ve hapis cezasının birlikte uygulanması şeklindedir. Bazı fiiller bakımından Mülga Kanunda salt adli para cezası öngörülmekteyken, suç politikasındaki değişim ile birlikte kaçakçılık bakımından daha ağır cezalar olması gerektiği anlayışı hakim olmuş ve hapis cezası da adli para cezası ile beraber uygulanır hale gelmiştir.
Yukarıda tarif edilen farklı fiillere göre hapis cezası miktarı da bir yıl ile beş yıl arasında değişebilmekte ve adli para cezası miktarı on beş bin güne kadar çıkabilmektedir. Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi gibi nitelikli hallerde ise söz konusu hapis cezalarının miktarı iki kata kadar artacaktır. Keza suçun devlet güvenliğine karşı işlendiği hallerde cezanın on yıldan az olamayacağı hususu da kanunda açıkça belirtilmiştir.
Kaçakçılık Suçunda Etkin Pişmanlık Nedir?
Failin suça ilişkin hareketlerin tamamlanmasının ardından suç sebebiyle oluşan zararı kendi iradesiyle gidermeye yönelik çabası etkin pişmanlık olarak adlandırılmaktadır. Kaçakçılık suçları bakımından da etkin pişmanlığın şartları Kanun’da ayrıca düzenlenmiştir.
Birden fazla kişi tarafından birlikte gerçekleştirilen kaçakçılık suçlarında, resmi makamları fiil ve diğer failler ile suç konusu eşyanın bulunduğu yer hakkında bilgilendiren kişi, verdiği bilgilerin adli makamları sonuca götürmesi halinde ceza almayacaktır. Suçun örgüt kapsamında işlenen hali hariç olmak üzere, soruşturma aşamasında suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katını Hazine’ye ödeyen fail hakkında da ceza indirimi imkanı tanınmıştır.
Kaçakçılık Suçunda Görevli Mahkeme Hangisidir?
Kaçakçılık suçlarında görevli mahkeme asliye ceza mahkemeleri iken, suçun işlenmesi sırasında resmi belgede sahtecilik suçunun da işlenmesi halinde görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Kaçakçılık suçlarında resmi belgede sahtecilik suçunun da işlenmesi hallerinden biri Yargıtay 7. CD.’nin 28.05.2015 T., 2014/5608 E., 2015/17109 K. sayılı kararında;
“…firmasının ortağı ve yetkilisi olan sanıklar… tarafından muhteviyatı itibariyle gerçeğe aykırı belge kullanmak suretiyle 16/02/2009 gün ve IM157 sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi kapsamı eşyanın cinsinin farklı beyan edilerek gümrük vergilerini eksik ödemek suretiyle mal ithal edildiği ve sahte belgenin aldatma kabiliyetinin olması halinde sanıklara atılı eylemin resmi belgede sahtecilik suçunu oluşturacağı anlaşılmakla…”
İfadeleri ile açıklanmış ve gümrük beyannamelerindeki tahrifatın resmi belgede sahtecilik suçunu oluşturduğu belirtilmiştir.
Kaynakça & Referanslar
[1] Batuhan Aktaş, Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmadan Ülkeye Eşya Sokma Suçu Üzerine Bir İnceleme, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 121, Kasım 2015, Sayfa: 111-156, s. 114.
[2] Dilara Şahin, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunundaki İthalat Kaçakçılığı Suçları ve Kabahatleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011, s. 27.
[3] Selçuk Bütün, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu Kapsamında Gümrük Kaçakçılığı Suçları, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 19.
[4] Bütün, a.g.e., s. 88.
[5] Muhammet Tokgöz, 4926 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu Kapsamında Gümrük Kaçakçılığı Suçları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005, s. 27.
