MGC Legal ekibinin kaleme aldığı işbu “İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Hukuki Düzenlemeler” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız.
Dünya genelinde etkileri görülen pandemi süreci, çip krizi ve küresel resesyon beklentileri nedeniyle son 3 yılda motorlu kara taşıtlarının üretiminde ve arzında sorunlar yaşanmaktadır. Bu durum motorlu taşıtların ikinci el piyasasının hızlı şekilde büyümesine ve öngörülemeyen fiyat artışlarının yaşanmasına neden olmuştur.
Basında ve sosyal medyada bazı piyasa aktörlerinin “stokçuluk” diye tabir edilen satışa hazır araçları satışa sunmayıp beklettikleri şeklinde haberler çıkması üzerine tüketicilerin mağdur edilmemesi ve yapay fiyat artışlarının önüne geçilmesi amacıyla 06.05.2023 tarihli T.C. Resmî Gazete’de “İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” (Yönetmelik) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu değişiklikler dar kapsamlı olmakla beraber, bu alanda faaliyet gösteren aktörlere önemli müeyyideler getirilmiştir. Buna göre 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı T.C. Resmi Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğin 9. maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir;
“(1)Yetki belgesi; …. (d) İlk tescil motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinde de bulunan işletmenin bu faaliyeti yürütürken satıştan kaçınması, taşıtın üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen satış fiyatının üzerinde fiyat talep etmesi, tüketiciyi aksesuar almaya veya takas yapmaya zorlaması ya da takas fiyatını piyasa fiyatının önemli ölçüde altında belirlemesi gibi ilk tescil motorlu kara taşıtına ulaşılmasını zorlaştırıcı faaliyette bulunması halinde, iptal edilir.”
Bu değişiklik ile ilk tescil kara taşıtı ticareti faaliyetinde bulunan işletmelerin stokçuluk yapmaları, fazla ücret talep etmesi, alıcıyı aksesuar almaya veya takasa zorlaması şeklinde gerçekleşecek eylemleri Yönetmelik kapsamında yasaklanmış ve aksine davranan işletmelerin yetki belgelerinin iptal edileceği hususu yönetmelik seviyesinde düzenlemeye bağlanmıştır.
Yukarıdaki eylemlere ilişkin başvurular Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’na (Kurul) yapılmakta olup, Kurul’un teşekkülü ve incelediği hususlara ilişkin olarak 6585 Sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un ek-1. maddesinde şu düzenleme yer almaktadır;
Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz.
Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulamaz.
Üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına yönelik düzenlemeler yapmak, gerektiğinde denetim ve incelemelerde bulunarak idari para cezası uygulamak ve her türlü tedbiri almak amacıyla Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu oluşturulur.
Bu eylemlerin Kurul tarafından tespit edilmesi halinde uygulanacak yaptırımlar Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 18. maddesinde şu şekilde düzenlemeye bağlanmıştır;
Birinci fıkra uyarınca;
a) 6’ncımaddesine aykırı hareket edenlere, her bir mağaza ya da şubesindeki her bir aykırılık için haksız olarak alınan prim ve bedel tutarında,
b) 8’inci maddesinin birinci fıkrasına aykırı hareket eden büyük mağaza ve zincir mağazalara, her bir mağaza ya da şubesindeki her bir ürün grubu için on bin Türk lirası,
c) 9’uncu maddesinin birinci fıkrası ile 10’uncu maddesinin ikinci fıkrasına aykırı hareket edenlere beş bin Türk lirası,
ç) 11’inci maddesinin birinci fıkrasına aykırı hareket edenlere, ayrılması gereken alandan ayrılmayan her bir metrekare için yirmi bin Türk lirası, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı,
d) 11’inci maddesinin ikinci fıkrasına aykırı hareket edenlere, her bir aykırılık için elli bin Türk lirası, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı,
e) 12. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarına aykırı hareket eden alışveriş merkezlerine, ayrılması gereken yerden ayrılmayan her bir metrekare için metrekare başına düşen rayiç kira bedeli tutarında, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı,
f) 12. maddesinin üçüncü fıkrasına aykırı hareket edenlere, her bir mağazası ya da şubesi için yirmi bin Türk lirası, aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı,
g) 13. maddesine göre belirlenen çalışma saatlerine aykırı hareket edenlere bin Türk lirası,
ğ) 16. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine istinaden belirlenen davranış kurallarına ve yapılan düzenlemelere aykırı hareket edenlere üç bin Türk lirası,
h) Bu Kanun çerçevesinde Bakanlıkça alınan tedbirlere ve yapılan ikincil düzenlemelere uymayanlara ve denetime yetkili olanlarca istenilen defter, belge ve diğer kayıtlar ile bunlara ilişkin bilgileri vermeyenlere veya eksik verenlere ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenlere iki bin Türk lirası, İdari para cezası verilir.
Birinci fıkranın (c), (ğ) ve (h) bentlerinde öngörülen cezalar; fiilin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde beş katı, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde ise on katı uygulanır. Birinci fıkranın (g) bendinde öngörülen ceza; fiilin büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde yirmi katı, alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde ise elli katı uygulanır. Birinci fıkranın (h) bendinde öngörülen idari para cezalarını Bakanlık, diğer idari para cezalarını ise doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine yetkili idareler uygulamaya yetkilidir. İdari para cezası uygulama yetkisi Bakanlıkta İç Ticaret Genel Müdürlüğüne devredilebilir. Bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (g), (ğ) ve (h) bentlerinde belirtilen idari para cezalarının verilmesini gerektirir fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için iki katı idari para cezası uygulanır. Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Yukarıdaki düzenleme idari para cezasına ilişkin olup, Yönetmelik’te yapılan değişiklik ile yetki belgesi iptali müeyyidesinin de getirilerek oluşan piyasa koşullarında alıcıların daha fazla korunmasının amaçlandığı görmekteyiz.
Haklarında idari yaptırım uygulanan işletmelerin yargı yoluna başvurma hakları mevcut olup, mahkemece idari yaptırım kararının yasal unsurları taşımadığının tespit edilmesi halinde idari yaptırımın iptaline karar verilebilecektir.
Öbür taraftan, idari para cezasının şekil ve esas açısından hukuka uygun görülmesi halinde işletmelerin açtıkları davalar reddedilerek idari yaptırım kararı kesinleşecek ve yetki belgesinin iptal edilmesi dahil çeşitli yaptırımların uygulanması gündeme gelecektir.
