Karşılıksız çek düzenlemenin cezai yaptırımları nelerdir? 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesinde; çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibraz edildiğinde (gösterildiğinde), çekin karşılığını ilgili banka hesabında tam olarak bulundurmamak suç olarak tanımlanmıştır. Makalemizde karşılıksız çek düzenleme suçunu ve cezasını ele alacağız.
Şikayet İçin Belirlenen Şartlar ve Zaman Aşımı
Karşılıksız bir çekle ilgili şikayet yapmak istiyorsanız, bu durumu öğrendiğiniz tarihten itibaren 3 ay içerisinde başvuruda bulunmanız gerekiyor. Yeni düzenlemeye göre, karşılıksız çek suçunun takibi sadece şikayete bağlı olarak gerçekleştirilecek. Yani, karşılıksız bir çek hakkında şikayet yapılmazsa, bu konuda bir süreç otomatik olarak başlatılmayacak.
İcra ve İflas Kanunu’nun 347. maddesi, bu 3 aylık şikayet süresinin, suçun işlendiğini öğrenen kişi için başladığını belirtiyor. Ancak, bu süre, suçun gerçekleştiği tarihten itibaren en fazla bir yıl olabilir. Eğer bir taraf, çeki belirlenen süre içinde ibraz etmezse, şikayet hakkını kaybeder. Zamanında ibraz edilmeyen çekler için şikayet hakkı ortadan kalkar.
Karşılıksız Çek Davaları ve İlgili Yaptırımlar
Karşılıksız çek suçu sebebiyle açılan davalar, genelde İcra Mahkemesi’nde işlem görür. Bu davaların yeri, çeki tahsil etmek için bankaya sunduğunuz yer, çek hesabınızın açıldığı banka şubesi ya da hesap sahibinin ya da şikayetçinin yerleşim yeri olabilir.
İcra Mahkemesi, çek kullanma ve çek hesabı açma yasağı koyabilir ve var olan bir yasağın devamına da karar verebilir. Ayrıca, yargılama sürecinde mahkeme, koruma tedbiri olarak bu tür bir yasağı da empoze edebilir. Yapılan yasaklamalar, hem çek hesabının sahibi olan bireyler veya kurumlar için hem de sermaye şirketlerinde çek kullanan kişiler için geçerli olacaktır.
Mahkeme, her bir çek için 1500 güne kadar adli para cezası verebilir ve eğer bu cezalar ödenmezse, ceza kamuya yararlı bir işte çalışma şeklinde uygulanmadan doğrudan hapis cezasına dönüştürülebilir.
Ticari sonuçlar açısından; çek ve çek hesabı kullanma yasağı olan kişiler, yasak süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında yer alamazlar. Ancak, mevcut yönetim görevleri, görev süreleri sona erene kadar devam eder.
Çek ve çek hesabı kullanma yasağına sahip olanlar, ellerindeki bütün çek yapraklarını ilgili bankalara iade etmekle yükümlüdür ve bu kişiler adına yeni çek hesabı açılamaz. Ayrıca, bu kişilerin, karar kendilerine bildirildiği tarihten itibaren on gün içinde, henüz tahsil edilmemiş olan çekleri ile ilgili bilgileri, bankaya detaylı bir liste ile iletmeleri gerekmektedir.
Eğer karşılıksız çekin bedeli yargılama sürecinde ödenirse, mahkeme, kişi hakkında beraat, dava düşürme veya ceza verilmemesi gibi uygun gördüğü kararı verecektir.
İnfazın Tamamlanması İle Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması
Bir kişi, karşılıksız çek suçu nedeniyle aldığı cezanın tamamlanmasından üç yıl sonra ya da yasağın başladığı tarihten on yıl sonrasında, çek kullanma ve hesap açma yasağının kaldırılması için ilgili mahkemeye başvurabilir. Eğer mahkeme bu yasağı kaldırma kararı alırsa, bu karar MERSİS ve Risk Merkezi’ne bildirilip ilan edilir.
Cezayı Kaldıracak Haller
Eğer bir kişi, karşılıksız çıkan çekin bedelini, çekin üzerindeki tarihe göre hesaplanacak faiziyle tamamen öderse, mahkeme yargılama sırasında davanın düşmesine veya daha önce verilen bir mahkûmiyet kararını tamamen kaldırabilir. Ayrıca, şikayetçi şikayetinden vazgeçerse, bu durumda da ceza verilmeyecektir.
Çek kullanma ve hesap açma yasağının kaldırılması durumunda, bu bilgi MERSİS ve Risk Merkezi’ne iletilir ve kamuoyuna duyurulur.
