Nesnelerin internetine hukuki bakış, yerel ve uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde incelenebilir.
Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) Nedir?
IoT teriminin açılımı “Internet of Things” olarak karşımıza çıkmaktadır, Türkçeye “Şeylerin İnterneti” olarak çevrilebilmektedir. Öncesinden veri toplama ve bilgi paylaşma gibi özelliği olmayan nesnelerin akıllı hale gelmesi, bu nesnelere yeni özellikler eklenerek nesnelerin İnternete bağlanabileceği anlamı çıkartılabilmektedir.
Nesnelerin İnterneti kavramı ilk defa 1999 yılında, Kevin Ashton tarafından yapılan bir sunumda kullanılmıştır. Artık günümüzde “Nesnelerin İnterneti” kavramının yanında “Her Şeyin İnterneti” anlamına gelmekte olan “Internet of Everything” ibaresi de kullanılmaktadır. “Her şeyin İnterneti” kavramı, “Nesnelerin İnternetini” kavramını da içeren bir teknoloji olarak karşımıza çıkmaktadır.
Nesnelerin İnterneti; bilgi üreten, internet üzerinden bu bilgiyi paylaşabilen tüm bilgi işlem cihazlarını, mekanik ve dijital makineleri, nesneleri birbirine bağlayan teknolojiyi ifade etmektedir. Amerikan Federal Ticaret Komisyonu’nun tanımlamasına göre nesnelerin İnterneti, günlük kullanımımızda olan nesnelerin internete bağlanıp veri gönderip alması kabiliyetidir.
Nesnelerin İnterneti, her nesneye benzersiz bir kimlik (UID) ataması yapılarak insan müdahalesine gerek olmadan birbirleriyle veri paylaşımı yapabilmeye olanak sağlamaktadır. Belirtilen özellikler sayesinde insan hayatını kolaylaştırıcı gelişmelerin sağlanması amaçlanmaktadır. Benzersiz kimlik atanan nesnelere örnek olarak; saat ya da bileklik şeklinde olan egzersiz cihazları ya da akıllı arabalar verilebilir.
Henüz yeni ve geliştirilmekte olan bir kavram olduğundan, tam ve net bir tanımı bulunmamaktadır. Kısaca, nesnelerin İnterneti, akıllı nesnelerin oluşturmuş olduğu merkezi olmayan ağ şeklinde tanımlanabilir. Bu akıllı nesneler algılayabilir, kayıt tutabilir, yorum yapabilir, iletişimde bulunabilir, tek ya da diğer nesnelerle birlikte işleyebilirler. Diğer nesnelerle, elektronik cihazlarla ve kişilerle bağlantı kurabilirler. Geleneksel gömülü sistemler, kablosuz sensör ağı, otomasyon gibi alanlar nesnelerin İnternetini etkinleştirmeye katkıda bulunmaktadır.
Nesnelerin İnterneti kavramı sadece nesnelerin İnternet’e bağlanmasından ibaret değildir. RFID çipleri okuyabilen sensörlerden oluşmakta olan yeni bir ağ modeli de bu kavramın içinde bulunmakta olup bunlar sayesinde radyo frekanslarından kimlik saptanabilmektedir. Küçük bir çip ve antenden oluşmakta olan bir aygıttan bahsedilmektedir. Örneğin, RFID etiketi konulan bir ürünün satışından öncesinde müşteri tarafından incelenmesinde bu durum görülmektedir. Ayrıca bu çipler dışında, nesnelerin İnterneti insana karar verme konusunda da yardımcı olan bilgiyi aktif hale getirmektedir.
Bahsedilen teknolojide insanların hayatını kolaylaştırmak, avantaj sağlamak gibi amaçlar güdülmektedir. Bu teknoloji sayesinde büyük miktarda gerçek zamanlı bilgi edinilerek “Nesnelerin İnterneti” dolayısıyla nesneler arasında bağlantı sağlanmasıyla birlikte, nesneler akıllı hale gelmektedir.
Nesnelerin İnterneti sistemi, içerisinde farklı elemanlar barındırmaktadır. Bu elemanların veri algılayabilme, iletebilme ve depolayabilme özelliğini içermesi gerekmektedir. Ayrıca veri iletişim altyapısının bulunması ve yine iş bilgisi üretebilme özelliği olan uygulamaların da sistemde bulunması gerekmektedir.
Bu teknolojide kullanılmış olan bütün veriler analiz edildikten sonra ortaya çıkan çok değerli bir büyük veri (big data) elde ediliyor.
Nesnelerin İnterneti’nin Uygulama Alanları Nelerdir?
Teknolojinin tamamen hayatımıza girmesiyle birlikte Nesnelerin İnterneti’nin de uygulama alanları oldukça geniştir. Kişilerin günlük hayatlarına büyük kolaylıklar sağladığı gibi, kurumsal, üretim, endüstri gibi alanlarda da bu uygulamalar kullanılmaktadır.
Bu uygulamalar; otomotiv, Telekom ve enerji dahil olmak üzere pek çok alanı kapsamaktadır. Yine sağlık hizmetleri, tarım alanları gibi alanlarda, akıllı şehirlerde nesnelerin İnterneti uygulamaları mevcuttur.
Nesnelerin İnterneti, kişilerin günlük yaşamına oldukça kolaylık sağlamaktadır.
Nesnelerin İnternetinin uygulandığı kuruluşlarda ise iş süreçlerini izleme, müşteri deneyimini geliştirme, verimliliğin artması gibi kolaylıklar sağlanmaktadır.
Nesnelerin İnternetine Hukuki Bakış
Nesnelerin İnterneti’yle ilgili ortaya çıkabilecek hukuki sorunlar ayrımcılık, güvenlik ve mahremiyet üzerinden ele alınmaktadır. Nesnelerin İnterneti’nin kullanıcıları ile alakalı birçok bilgiyi ortaya çıkartması bakımından ayrımcılığın söz konusu olabileceği belirtilmektedir.
Kullanıcıların bazı günlük verilerine ulaşılırken aynı zamanda bu kişilerin hassas kişisel verilerine de erişilmektedir. Bu verilerin kiraya verilebilmesi riski söz konusu olmaktadır. Bu problem içerisinde güvenlik ve mahremiyet sorunlarını da doğurmaktadır.
Çünkü, Nesnelerin İnterneti teknolojisi kapsamında kullanılan nesneler, genellikle tüketicilere yönelik olmaktadır. Bu sebeple de bu nesneleri üretenlerin önceliği veri güvenliği değildir. Bu cihazların boyutlarının küçük olması, kapasitesinin az olması gibi nedenlerden dolayı şifreleme ya da güvenlik önlemlerinin bu cihazlara eklenmesi bir hayli güçleşmektedir.
Bunun yanında, kullanıcılar, bu nesnelerin topladıkları verilere ilişkin gizlilik politikaları hakkında bilgilendirilmemektedir. Bu sayede kişilerin bilgilerinin çalınması kolaylaşabilmektedir. Bireylerin kimliklerine yönelik olan hırsızlığın yerini, artık makinelerin kimliğine yönelik hırsızlık alacaktır.
Bireylerin mahremiyetlerinin korunmasına yönelik olarak, 2012 yılında Londra’da “Açık Nesnelerin İnterneti” isimli kurultayda çeşitli çalıştaylar yapılmıştır. Aynı konuya ilişkin 2011 yılında bir şirket “Nesnelerin İnterneti Haklar Beyannamesini” önermiştir.
Nesnelerin İnterneti teknolojisi henüz gelişme aşamasında olduğundan, bu teknoloji neticesiyle oluşabilecek kişisel verilen kanun dışı yollardan toplanmasının cezalandırılması ile ilgili yapılan düzenlemeler yeterli değildir. Bu konular ve problemlerle alakalı kanuni düzenlemeler yapılmaya çalışılmaktadır.
Türk Hukuku’nda ise henüz bu teknolojiye ilişkin ayrıca bir düzenleme bulunmamaktadır. Konu ile ilişkilendirilebilecek olan bazı kanunlar ve hükümler mevcuttur, bunlara; 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen bilişim sistemine girme ve kalma suçu, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda düzenlenen Özel Hayatın Gizliliği Hükmü, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gibi kanun ve hükümler örnek verilebilmektedir.
Nesnelerin interneti hakkında daha detaylı bilgi almak için ekibimiz ile iletişime geçebilirsiniz.
