MGC Legal ekibinin hazırladığı işbu “Doğum İzni Nedir?” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız. Doğum izni kaç gündür? Doğum izni süresi ne kadardır? Doğum izni çeşitleri nelerdir? Doğum izni parası nedir? Doğum raporu nedir? Gibi sorularınıza detaylı cevapları bu makalede bulabilirsiniz.
Doğum İzni
4857 sayılı İş Kanunu uyarınca doğum izni; kadın çalışanın doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz olmak üzere toplamda 16 hafta kullandığı izne verilen isimdir. Doğum izni doğumdan önceki ve sonraki süreci kapsayacak şekilde düzenlenen; çocuğun anne ile olan ilişkisini ve kadın çalışanın hamilelik halinin korunmasını esas alır. Bu düzenleme kadın işçiler için bir haktır. Bu izin Kanun Koyucu tarafından “Analık İzni” şeklinde öngörülmüştür.
Doğum izni süresi İş Kanunu madde 74 uyarınca düzenlenmiştir. Doğum izninin doğumdan önceki 8 haftalık süreci kapsamaktadır. Ayrıca, doğrudan sonraki 8 haftalık süreç de bu izne dahildir. Temelde 16 haftalık bir analık izni süresi vardır. Yani işçinin doğum izni süresi 112 gündür.
Kadın işçinin doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışması durumunda; doğumdan önceki süreleri doğumdan sonraki 8 haftalık süre üzerine eklenebilir. Kadın işçi doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalıştırılabilecek olup, bu sürenin de geçmesinden sonra daha fazla çalıştırılamayacaktır, izne çıkarılmalıdır.
Bu düzenleme kadın işçiler için bir hak olma özelliği taşıdığından, kadın işçinin doğumdan önce kullanmadığı süreleri doğumdan sonraki döneme ekleme zorunluluğu yoktur. Ayrıca, doğum izni kesintisiz kullanılması gereken bir izindir.
Doğum İzni Çeşitleri Nelerdir?
Doğum izni 4 çeşit izin olarak düzenlenmiştir. Bunlar: Ücretsiz İzin, Süt İzni, Yarım Çalışma Hakkı ve Kısmi Çalışma Hakkı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ücretsiz İzin
Kadın çalışan, kanuni ücretli izin süresinin sona ermesi akabinde çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla, çocuğun hayatta olması kaydıyla, kadın işçi ve üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçi; birinci doğumda 60 gün, ikinci doğum 120 gün ve sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izne ayrılabilir.
Bununla beraber, kadın çalışan dilediği takdirde kanuni ücretli izin süresinin bitimiyle 6 aya kadar ücretsiz izne ayrılabilir. Bu iki izin türünden biri seçilmeli olup, kullandırılması zorunlu değildir. Kadın işçinin talebine bağlıdır. Yıllık izin süresinden de sayılmayacaktır.
Süt İzni
Doğum yapmış olan kadın çalışana 1 yaşından küçük çocuğunu emzirebilmesi için günde 1,5 saatlik süt izni verilmektedir. Bu süreyi günün hangi zaman diliminde kullanacağını kadın çalışan belirleyecek olup, bu izin günlük çalışma süresine dahil edilecektir.
Yarım Çalışma Hakkı
Doğumdan sonra çocuğun bakım, gözetim ve diğer ihtiyaçlarını karşılanması amacıyla kadın çalışan dilediğinde haftanın yarısında ücretsiz izne ayrılabilir.
Kısmi Çalışma Hakkı
Çocuk, ilköğretim çağına geldiği zaman okula başlayacağı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi çalışma hakkı talep edilebilir. Ancak, bu hakkı yalnızca anne değil anne ve baba talep edebilmektedir. İş Kanunu’ndan doğan bir hak olmakla beraber bir çocuk için yalnızca bir kere kullanılabilir.
Çalışan, bu hakkını kullanmak istediği zaman hakkını kullanmadan 1 ay önce işverenle bildirmekle yükümlüdür. Çocuğun anne ve babasından biri çalışıyorsa çalışan kişi bu haktan yararlanamamaktadır.
Doğum İzni Parası Nedir?
Çalışan anne adayları ve yeni anneler, kanuni süreler içinde raporlu sayılmaktadır. Bu kapsamda SGK, kadın çalışanın aldığı ücretin 2/3’sini doğum izni parası olarak ödemektedir. Doğuma 3 hafta kala çalışan kadınlar, izin süresi için geçici göremezlik ödeneği almaktadırlar.
Doktor raporu ile doğuma 3 hafta kala çalışan kadınlar, izin süresi için doğum izni parası almaktadırlar. Doğum izni parasının alınabilmesi için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 günlük sigorta primi ödenmiş olmalıdır.
Doğum Raporu Nedir?
Hamile çalışan görevine devam etmek istiyorsa, doğumlarına üç hafta süre kalana kadar çalışabilirler ancak bunun için öncelikle doğum raporu istenir. Bu şekilde, doktor tarafından onaylanan ve uygun görülen raporlarla doğumdan önceki 3 haftaya kadar iş yerine çalışma imkânları vardır.
Yukarıda da bahsetmiş olduğumuz gibi, doğuma 3 ay kala hamile bir kadının çalışmasına kanun müsaade etmemektedir. Dolayısıyla rapor ile çalışabilmenin de sınırı 37. haftaya kadar olup, hamile kadınların 37. haftadan sonra çalışmalarına izin verilmemektedir.
Doğum İzni Ne Zaman Başlar?
Doğum izni kural olarak doğumdan 8 hafta önce başlamaktadır. Bu süre doğum raporu başlığımızda da belirttiğimiz üzere doktor raporu ile genişletilebilir. Ancak, bu sürenin işveren tarafından daraltılması mümkün değildir. Kadın çalışanın sağlık durumunun zarar görmeyeceğine dair bir doktor raporu mevcutsa doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir.
Doğum İzni Şartlarına Uyulmaması Durumunda Ne Olur?
Kadın işçinin doğum yapacak olması aile kurmanın temeli olması sebebiyle; hem Anayasa, hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi yönünden insan hakları kapsamındadır. İşverenin doğum iznini kullandırmama gibi bir takdir yetkisi yoktur. Şöyle ki; İş Kanunu bu düzenlemeleri emredici nitelikte düzenlemiştir. Doğum iznini kullandırmayan işveren veya işveren vekiline İş Kanunun madde 104 hükmü düzenlemesi uyarınca idari para cezası kesilecektir.
Ayrıca, doğum izni talebi işveren tarafından karşılanmakla beraber geçerli bir fesih sebebi değildir. Doğum izni sebebiyle çalışan kadının iş akdi feshedilemez. İş Kanunu madde 18 uyarınca işçinin doğum izni hizmet akdinin feshine sebep oluşturamayacağı açıktır.
İşveren tarafından bu gerekçe ile yapılan fesih haksız fesih niteliğinde olmakla beraber bazı durumlarda iş akdinin işçi yönünden de haklı fesih şartlarının oluşmasını sağlayabilecektir. İşçinin işe iade davası açma, kıdem tazminatı davası ve tüm alacaklarını talebi mümkün olacaktır.
2022 Yılı İçin Doğum İzni Kaç Gün?
Doğum izni, 2022 itibariyle doğum öncesi sekiz ve doğum sonrası sekiz olmak üzere toplam on altı haftalık izindir.
Erken Doğum, Annenin Vefatı ve Evlat Edinme Durumlarında Doğum İzni Ne Şekilde Uygulanmaktadır?
Erken doğum, annenin vefatı ve evlat edinme durumlarında iznin uygulama alanı 4857 sayılı İş Kanunda açıkça ifade edilmektedir. İş Kanunu madde 74 uyarınca; “Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinilen çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.”
Yani, kadın işçi erken doğum yaptığı takdirde doğum önce kullanamadığı izin süreleri doğum sonraki izin süresine eklenecektir. Doğum esnasında veya doğumdan sonra annenin vefat etmesi halindeyse doğum sonrası kullanılmayan süreler babaya devredecektir.
Evlat edinme durumunda ise, çocuğun üç yaşını doldurmamış olması kaydıyla evlat edinene veya eşlerden birine teslim edilmesiyle beraber sekiz haftalık izin kullandırılacaktır.
Babalık İzni Nedir?
Erkek işçilere İş Kanunu kapsamında verilen doğum izinlerine babalık izni ismi verilmektedir. Babalık izni iş hukukuna mazeret izni olarak 2015 yılında yapılan değişiklikle girmiştir. 4857 Sayılı İş Kanunu’na 6645 Sayılı Kanun’un 35. maddesi ile eklenen Ek 2. madde ile Mazeret İzninin şartları ve kavramsal olarak tasnifi gösterilmiştir. Babalık izni memur ve işçiler için farklılık göstermektedir.
657 sayılı kanuna tabi olan memur eşlerin hepsinin doğum izni/babalık izni sürelerinin aynı olduğunu belirtmek isteriz. Bu kanun çerçevesinde eşi doğum yapan erkek kamu çalışanın babalık izin süresi 10 gün olarak belirlenmiştir.
Öte yandan yeni baba olan ve İş Kanunu’na tabii olan bir işçi için mazeret izni düzenlenmiş olup bu iznin süresi 5 gündür. 5 gün ücretli izin olarak sayılmakta olup, yeni baba olmuş çalışanların maaşından düşülmemektedir.
