7343 Sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Paraya Çevirme (Satış) İle İlgili Gelen Değişiklikler
Yazarlar: MELİSA CAN, NİHAN ÖZGE AKIN, HÜSEYİN BARAN
MGC Legal ekibinin hazırladığı işbu “7343 Sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Paraya Çevirme (Satış) İle İlgili Gelen Değişiklikler” makalemizi okumanıza sunarız.
Konu: 7343 Sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Paraya Çevirme (Satış) İle İlgili Gelen Değişiklikler (Bilgi Notu – 08.04.2022).
Genel Haciz Yoluyla Takip
İlama veya kambiyo senedine bağlı olmayan ve rehinle de teminat altına alınmamış olan, para veya teminat alacağının tahsili için başvurulan ilamsız icra yoluna genel haciz yolu ile takip denir. Genel haciz yolu ile takip yapabilmek için alacağın bir belgeye, senede bağlı olması gerekmez.
Alacak kambiyo senedine dayanıyorsa kural olarak kambiyo senetlerine mahsus icra takibi yapılabilir. Ancak alacaklı dilerse kambiyo senedine bağlı olan bu alacağı için adi takip de yapabilir.
Sonuçta kambiyo senetleri adi senet hükmündedir ve adi belgeye dayalı olarak genel haciz yoluyla takip yapmak da mümkündür. Alacağı kambiyo senedine dayalı olan alacaklının bu iki takip yolundan birini seçmesi konusunda kanun alacaklıya tercih hakki bırakmıştır. Alacak ilâma dayanıyorsa, kural olarak alacaklının ilamlı takip yapması gerekir.
İlama dayalı olan alacağın bir para alacağı olduğu durumlarda alacaklının adi takip yoluna başvurmasına Yargıtay dürüstlük kuralına aykırılık ve hakkın kötüye kullanılması, İİK sistemine uymaması gibi nedenlerle izin vermemekte süresiz şikâyete konu yapmaktadır. (Yargıtay 20.05.2017 S:30130 sayılı kararı)
Alacağı rehinle teminat altına alinmiş olan bir alacaklı, borçluya karşı, kural olarak önce rehinin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapmak zorundadır.
Alacaklı, borçluya karşı, genel haciz veya genel iflas yolu ile takibe başvuramaz. Bu yasağa rağmen, alacaklı borçluya karşı haciz veya iflas yolu ile takip yaparsa, icra müdürü, bu talebi reddetmelidir; reddetmeyecek olursa, icra müdürünün bu işlemine karşı borçlu, süresiz olarak şikâyet yoluna başvurabilir.
Genel haciz yoluyla takibin konusu yalnızca para ve teminat alacaktır. Altın para piyasada kullanılan geçerli bir para birimi değildir bunun için altın para menkul mal hükmündedir. Dolayısıyla böyle bir alacak için genel haciz yoluna değil ilamlı icra yoluna başvurulmalıdır.
Genel haciz yoluyla takip altı aşamadan oluşur. Bunlar sırasıyla:
Alacaklının takip talebi,
İcra takip dairesi tarafından borçluya ödeme emri gönderilmesi,
Takibin kesinleşmesi,
Borçlunun mallarının haczedilmesi,
Hacizli malların satışı,
Satıştan elde edilen paraların paylaştırılmasıdır.
Paraya Çevirme (Satış) Nedir?
Alacaklının alacağı para ile ödenir. Alacaklının alacağı borçludan haczedilen mallar aynen alacaklıya verilerek ödenemez. Hacizli malları satılır, bedeli ile alacaklının alacağı ödenir. Borçludan haczedilen şey para ise, o zaman paraya çevirme safhasına gerek kalmaz. Doğruca paraların paylaştırılması safhasına geçilir. Borçlunun malları alacaklının alacağına ve icra giderlerine yetecek miktarda haczedilmekte ise, paraya çevirme safhasında da, satış bedeli alacaklıların alacağını karşılamaya yetecek bir miktara ulaşınca satışın tatil edilmesi gerekir. Ticari ve ekonomik bütünlük arz eden ya da bir bütün halinde satıldığı takdirde daha yüksek gelir elde edileceği anlaşılan mal ve haklar, bir bütün olarak paraya çevrilir.
Paraya çevirme, kesin haciz konulmasından sonra, borç ödenmediği takdirde yapılabilir. Geçici veya ihtiyati haciz durumlarında paraya çevirme işlemi istenemez.
Paraya çevirmenin (satış) amacı borçlunun mallarının paraya çevrilerek alacaklının para olarak tatminini sağlamaktır.
Şayet haczedilen şey para ise bu durumda satış safhasına gerek yoktur, doğrudan paraların paylaştırılması ve ödenmesi aşamasına geçilir. Haczedilen şey paradan başka bir şey ise bu durumda haczedilen şeylerin paraya çevrilmesi gerekir.
Satış Talebi
Hacizli malların paraya çevrilebilmesi için, satışın, alacaklı veya borçlu tarafından istenmiş olması gerekir. İcra dairesi, talep olmadan, resen hacizli malların satışına başlayamaz. Kesin haciz sahibi her alacaklı, mensup olduğu derece namına satış talebinde bulunabilir. İhtiyati haciz sahibi alacaklı, ihtiyati haciz kesin hacze dönüşmedikçe satış isteyemez. Alacaklı satış talebinde bulunmazsa, borçlu da hacizli malların satılmasını isteyebilir. Satış talebinde bulunmak özel bir şekle bağlı değildir. Alacaklı yazılı veya sözlü olarak satış isteyebilir. Sözlü satış talebi için bir tutanak düzenlenir.
24/11/2021 TARİHİNDE yürürlüğe giren 7343 Sayılı Kanun’un 9. maddesi ile yapılan değişiklik ile İcra İflas Kanunu’nun (İİK) 106. maddesinde düzenlenen satış talebini şu şekilde değiştirmiştir:
“Alacaklı veya borçlu, hacizden itibaren bir yıl içinde haczolunan malın satışını isteyebilir. Borçlunun üçüncü şahıslardaki alacağı da bu hükme tabidir. Bir yıllık süre içinde satışı istenip de artırma sonucu satışı gerçekleştirilemeyen mahcuz hakkındaki satış isteme süresi, satış isteyen alacaklı bakımından birinci fıkrada belirtilen sürenin sona ermesinden itibaren bir yıl daha uzar. Satış talebiyle birlikte kıymet takdiri ve satış giderlerinin tamamının peşin olarak yatırılması zorunludur. Sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından muhafaza, kıymet takdiri ve satış talebinin birlikte yapılması ve bunlara ilişkin giderlerin tamamının birlikte ve peşin olarak yatırılması zorunludur. Kıymet takdiri ve satış giderlerinin, sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından ilaveten muhafaza giderinin tamamı, satış talebiyle birlikte peşin olarak yatırılmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır. Yukarıdaki fıkralar uyarınca satış talebiyle birlikte peşin olarak yatırılan miktarın satış işlemleri sırasında yetersiz kaldığı anlaşılırsa icra müdürü tarafından satış isteyene on beş günlük süre verilir ve bu sürede eksik miktar tamamlanmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır. Bu maddede belirtilen giderler Adalet Bakanlığı‘nca her yıl yürürlüğe konulan tarifede belirlenir.”
Satış talebi, haczi koyduran icra dairesine yapılır. Satış talebinde bulunan alacaklının, satış giderini peşin ödemesi gerekir. İcra müdürü, satış talebinde bulunan alacaklıya, satış giderini ödemesi için 15 günlük kesin süre verir. Kesin süre içinde satış giderini ödemezse, satılması istenen mal üzerindeki haciz kalkar. Satış talebi, hacizli malların tamamı için yapılmak zorunda değildir yani alacaklı, hacizli mallardan yalnız bazılarının satışını isteyebilir. Satış isteme süreleri kesin hacizden itibaren işlemeye başlar.
Bu süreler;
Hacizli taşınır mallar için satış isteme süresi kesin hacizden itibaren 6 aydır.
Borçlunun 3.kişilerdeki alacağı menkul hükmündedir. Bu nedenle, hacizli alacakların paraya çevrilmesi de hacizden itibaren 6 ay içinde istenebilir.
Hacizli taşınmazlar için satış isteme süresi, kesin hacizden itibaren 1 yıldır.
İstihkak davasında satış isteme süreleri işlemez.
Menfi tespit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takip durdurulmuşsa, haciz ve satış isteme süreleri de durur.
İhtiyati haciz sahibi alacaklı, ihtiyati haciz kesin hacze dönüşmedikçe satış isteyemeyeceğinden, ihtiyati hacizde satış isteme süreleri işlemez. Bu halde, satış isteme süreleri, ihtiyati haczin kesin hacze dönüştüğü tarihten itibaren işlemeye başlar.
6 aylık veya 1 yıllık süresi içinde, hacizli malın satışı istenmezse, o mal üzerindeki haciz kalkar. 6 ay ve 1 yıllık satış isteme süreleri, yalnız satış talebi içindir; satışın da bu süreler içinde yapılması zorunlu değildir. Bu nedenle, süresinde satış talebinde bulunulmuş ise, aynı süre içinde satışın yapılamamış olması haczin kalkmasını gerektirmez. Süresinde satış istenmemesi ile, yalnız haciz kalkar, icra takibi düşmüş olmaz; icra takibi derdest kalmakta devam eder.
Bu nedenle hacizden önceki işlemlerin tekrarlanmasına gerek kalmadan, alacaklı yeniden haciz isteyebilir. Süresi içinde yapılmış olan satış talebi, satış talebini yapmış olan tarafından bir defa geri alınabilir. Satış talebini geri alan alacaklı, ancak, haciz tarihinden itibaren kalan satış isteme süresi içinde yeniden satış isteyebilir.
24/11/2021 tarihinde yürürlüğe giren 7343 Sayılı Kanun ile İcra ve İflas Kanunu’na 111. maddenin a fıkrası ile “Borçluya satış yetkisi verilmesi” başlığıyla birlikte bu hüküm eklenmiştir:
“Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilir. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış işlemlerini durdurarak borçluya on beş günlük süre verir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından üçüncü fıkra uyarınca verilen icra mahkemesinin kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemez.”
Bu hüküm ile birlikte borçluya hacizli malını rızai satış yetkisi verilmiştir. Madde gerekçesinde satış bedelin belirlenmesi şu şekilde açıklanmıştır:
Rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz.
Borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli birinci fıkra uyarınca borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi hâlinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra yukarıda belirtilen şartların bulunduğunu tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhâl icra mahkemesine gönderir.
Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçer ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilir. Ret kararı verilmesi hâlinde yatırdığı bedel alıcıya iade edilir.
24/11/2021 tarihinde yürürlüğe giren 7343 Sayılı Kanun’un 33. maddesi ile yapılan değişiklik sonucunda İcra İflas Kanunu’na geçici madde 18 eklenmiştir:
GEÇİCİ MADDE 18 –
111/b maddesinin uygulanmasına ilişkin yönetmelik ile 106. madde uyarınca çıkarılması gereken tarife, bu maddeyi ihdas eden Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde çıkarılır.
87, 88, 106, 110, 111/b, 114, 115, 118, 124, 126, 127, 129, 130, 133, 242 ve 244. maddeler ile 134. maddenin dokuz ve onuncu fıkralarında bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan değişikliklerin uygulanmasına Adalet Bakanlığınca belirlenen il veya ilçelerde, 111/b maddesinin uygulanmasına ilişkin yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başlanır ve bu değişiklikler en geç bir yılın sonunda ülke genelinde uygulanır. Değişikliklerin hangi il veya ilçede ne zaman uygulanacağı Adalet Bakanlığının resmi internet sitesinde duyurulur. Bu değişikliklerin uygulanmasında aşağıdaki esaslar dikkate alınır:
Uygulamaya geçilen il ve ilçelerde, geçiş tarihinden sonra haczedilen mallar hakkında, bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen 87, 106 ve 110 uncu madde hükümleri uygulanır. Geçiş tarihinden önce haczedilen mallar hakkında ise değişikliklerden önceki hükümler ile ilga edilen hükümlerin uygulanmasına devam olunur.
Uygulamaya geçilen il ve ilçelerde, geçiş tarihinden sonra ilanı yapılacak açık artırmalar hakkında, bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen 88, 114, 115, 118, 124, 126, 127, 129 ve 130 uncu maddeler, 134. maddenin dokuz ve onuncu fıkraları ile ihdas edilen 111/b maddesi uygulanır. Geçiş tarihinden önce ilanı yapılmış açık artırmalar hakkında ise değişikliklerden önceki hükümler ile ilga edilen hükümlerin uygulanmasına devam olunur.
Uygulamaya geçilen il ve ilçelerde, taşınır rehininin veya ipoteğin paraya çevrilmesi, iflas tasfiyesi ve ortaklığın giderilmesine ilişkin satışlar bakımından, geçiş tarihinden sonra ilanı yapılacak açık artırmalar hakkında bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen ve ihdas edilen hükümler uygulanır. Geçiş tarihinden önce ilanı yapılmış açık artırmalar hakkında ise değişikliklerden önceki hükümler ile ilga edilen hükümlerin uygulanmasına devam olunur.
Geçiş tarihinden önce yapılan ilan üzerine ihalesi gerçekleştirilemeyen ve yeniden satışı talep edilen açık artırmalar hakkında da bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen ve ihdas edilen hükümler uygulanır.
106. madde uyarınca çıkarılacak tarifenin yürürlüğe girdiği tarihten önce satış talep edilmiş olmasına rağmen kıymet takdiri ile muhafaza ve satış giderlerinin tamamının yatırılmadığı hâllerde bu tarifenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde tarifede belirlenen giderlerin yatırılması zorunludur. Bu süre içinde giderler peşin olarak yatırılmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır.
134. maddede bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan değişiklikler, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte ilk derece mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay’da görülmekte olan ihalenin feshi talepleri hakkında uygulanmaz. Ancak, ihale bedelinin yüzde onuna kadar para cezasına mahkûmiyete ilişkin hüküm görülmekte olan ihalenin feshi talepleri hakkında da uygulanır. Temyiz kanun yolu incelemesi aşamasında bulunan dosyalar bakımından para cezasının oranına ilişkin olarak yapılan değişiklik tek başına bozma nedeni yapılamaz. Yargıtay değişikliği uygulamak suretiyle hükmü düzeltebilir.
Ayrıca, yine 24/11/2021 tarihinde yürürlüğe giren 7343 Sayılı Kanun’un 12. ve 13. maddesi ile yapılan değişiklik ile İcra İflas Kanunu’nun 111. maddesi de düzenlenmiştir.
Paraya Çevirmenin Türleri
Taşınırların Satışı (madde 112-119),
Taşınmazların Satışı (madde 123-136),
Alacakların Paraya Çevrilmesi (madde 120),
Diğer Paraya Çevirmeler (madde121).
7343 Sayılı Kanun Uyarınca Taşınırların Satışı İle İlgili Değişiklikler
7343 Sayılı Kanun’un 14. maddesi ile İİK’ nin taşınırların satışıyla ilgili 114. maddesinde değişiklikler yapılmıştır. 1241 sayılı kanunda yer alan; “Birinci ve ikinci artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat daha önceden ilân edilir.” ifadesi 7343 sayılı kanunla “Birinci ve ikinci artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı, artırmaya başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Elektronik satış portalında yapılacak ilanlar madde madde hükme bağlanarak daha kapsamlı hale getirilmiştir. Gerçekten de 1241 sayılı kanunda artırma hazırlık tedbirlerine çok az yer verilmiştir. Bu değişiklikler 13 madde olarak kategorize edilmiştir.
Elektronik ortamda ilan verme hükmü; “Elektronik satış portalında yapılacak ilan, artırmanın bitimine kadar erişime açık tutulur. İkinci artırmanın başlangıç tarihi, birinci artırmanın bitimi tarihinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde belirlenir.” şeklinde değiştirilmiştir.
Ayrıca, 7343 Sayılı Kanun’un 14.maddesi ile İİK’ nin taşınırların satışıyla ilgili 115. maddesinde de değişiklikler yapılmıştır.
1241 sayılı kanunda ihalenin yapılmasını hükme bağlayan 115. maddenin “Birinci ve ikinci ihale icra memuru tarafından, ilanda belirlenen yer, gün ve saatte, elektronik ortamda verilen en yüksek teklif üzerinden başlatılır. Satışa çıkarılan mal üç defa bağırıldıktan sonra, elektronik ortamda verilen en yüksek teklif de değerlendirilerek, en çok artırana ihale edilir. Şu kadar ki, artırma bedelinin malın tahmin edilen bedelinin yüzde ellisini bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacaklar o malla temin edilmişse bu suretle rüçhanı olan alacakların mecmuundan fazla olması ve bundan başka paraya çevirme ve paraların paylaştırılması masraflarını aşması gerekir.” hükmü yer alıyordu.
7343 Sayılı Kanun değişiklik ile bu hüküm; “Birinci ve ikinci ihale, icra müdürü tarafından, ilanda belirlenen gün ve saatte, haczedilen malın muhammen kıymetinin yüzde ellisi üzerinden başlatılır. Şartların yerine gelmesi hâlinde mal, en yüksek teklif verene ihale edilir. Şu kadar ki, artırma bedelinin haczedilen malın muhammen kıymetinin yüzde ellisi ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak paraya çevirme ve paylaştırma masraflarını da geçmesi şarttır.” şeklinde değiştirilmiştir.
7343 Sayılı Kanun değişikli çerçevesinde icra müdürünün tüm görevleri kapsayıcı ve detaylı şekilde belirtilmiştir. Ayrıca, “İhale alıcısının en yüksek teklifi verip de süresi içinde ihale bedelini yatırmaması hâlinde alınan teminat iade edilmeyip öncelikle satış masraflarından düşülmek üzere hak sahiplerine alacaklarına mahsuben ödenir.” şeklinde hüküm getirilerek hak sahipleri güvence altına alınmıştır.
1241 sayılı kanunda; “Birinci ihalede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı miktara ulaşılmazsa satış icra memuru tarafından geri bırakılır. İkinci ihalede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı şartlar gerçekleşmezse satış talebi düşer.” yer alan bu hüküm 7343 Sayılı kanun değişikliği ile “Artırmanın sona erdiği gün ve saatte şartların bulunması hâlinde, mal en yüksek teklif verene ihale edilmiş olur ve malın mülkiyeti ihale alıcısına geçer.” şeklinde değiştirilmiştir.
1241 sayılı kanunda 118. maddesi “İhale bedelinin ödenmesi ve malın teslimi” başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
“İhale alıcısı, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren yedi gün içinde satış bedelini nakden ödemek zorundadır. Satılan mal, ihale kesinleşmeden teslim olunmaz ve resmî sicilde alıcı adına tescil edilmez.”
Taşınmazların Satışı ile İlgili Değişiklikler (İİK Madde 123-136)
7343 Sayılı Kanun değişikliği ile 1241 sayılı kanunda yer alan 124. maddenin başlığı “1 – Şartname:” şeklinde değiştirilmiş ve ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu değişiklik ile 126. maddenin taşınmazın satışı ile ilgili ayrıca belirtilmiş olan hükümleri kaldırılarak, taşınırların satışının hükme bağlandığı 114. maddenin burada da uygulanması yolunda değişikliğe gidilmiştir.
Yine bu değişiklik ile 2004 sayılı Kanunun 128/a maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “kararı verir” ibaresi “kararı verir ve masrafını gider avansından karşılamak suretiyle dosyayı resen yetkili icra mahkemesine gönderir” şeklinde değiştirilmiştir.
2004 sayılı Kanunun 129. maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“115. madde hükmü, taşınmazın ihale edilmesi hakkında da uygulanır.”
Yine bu değişiklik ile 2004 sayılı Kanunun 130.maddesi “İhale bedelinin ödenmesi” başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
“İhale alıcısı, ihalenin feshi talep edilmiş olsa dahi artırma sonuç tutanağının ilanından itibaren yedi gün içinde satış bedelini nakden ödemek zorundadır.”
Bu değişiklikler ile paraya çevirme (satış) taşınırların satış usulü ile taşınmazların satış usulü neredeyse aynı usullere tabi olmaya başlamıştır. Bu husus da 7343 Sayılı kanun değişikliğinin en önemli unsuru olarak göze çarpmaktadır.
İlgili Mevzuat ve İçtihat
2004 Sayılı İcra İflas Kanunu, 1241. Sayılı Kanun ile Değişiklik Hali, 7343 Sayılı Kanun ile Değişiklik Hali, Resmî Gazete, Yargıtay içtihatları, Doktrin
Prof. Dr. Muzaffer ÖZEKES, 7343 Sayılı Kanun ile Değişiklikler Hakkında
L. Şanal GÖRGÜN- Levent BÖRÜ – Mehmet KODAKOĞLU, İcra İflas Hukuku, 2022, 2.baskı, Yetkin Yayınevi
