MGC Legal ekibinin kaleme aldığı işbu “Sözleşme Belirtilen Adres ile Mernis Adresine Yapılan Tebligatlar” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız.
Çoğu zaman yapılan hukuki işlemlerin sonuç doğurabilmesi için muhatabın hukuki işlemi bilmesi, kendisine tanınan haklardan haberdar olmasını gerekli kılmaktadır. Bu husus yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi, tarafların iddia ve savunma haklarını kullanabilmeleri, adil yargılanabilmeleri ve delillerin toplanabilmesi için tarafların yargılamadan usulüne uygun haberdar edilmeleri gerektirir.
Sözleşme Belirtilen Adres ile Mernis Adresi Farklılığında Tebligatın Geçerliliği
Tebligat, bir yargılamayla ilgili işlemleri, o yargılamayla ilişkili kişilere bildirmek için usulüne uygun şekilde yazı veya ilan yoluyla yapılan resmi bir işlemdir. Tebligatın muhatabı, bazı hukuki sorumluluklar, yükümlülükler ve yaptırımlarla karşı karşıya kalır. Bilgilendirme amacının yanında belgelendirme işlevi de mevcuttur. Tebliğ evrakının muhataba veya kabule yetkili kişilere verilmesiyle bilgilendirme, tebliğ mazbatalı kapalı zarfın kanuna uygun şekilde doldurulup tarih yazılarak imzalanmasıyla da belgelendirme unsuru yerine getirilir.
Tebligatın önemi, amacından kaynaklanmaktadır. Tebligatın amacı muhatabın bilgilendirilmesi ve bu bilgilendirmenin belgelendirilmesidir. Hukuki işlemlerin sonuç doğurabilmesi için muhatabın hukuki işlemi bilmesi, kendisine tanınan haklardan haberdar olması gerekir. Yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi, tarafların iddia ve savunma haklarını kullanabilmeleri, adil yargılanabilmeleri ve delillerin toplanabilmesi için tarafların yargılamadan usulüne uygun haberdar edilmeleri gerekir. Tebligat bu amaçlar doğrultusunda yapılan şekli bir işlemdir.
Mernis Adresi Nedir?
Adrese dayalı kayıt sistemi Nüfus Müdürlükleri tarafından tutulur ve MERNİS’e (Merkezi Nüfus İdare Sistemine) kaydedilir. Bu sistemde yalnızca gerçek kişilerin adresleri bulunmaktadır.
Tebligat Kanunu Madde 10: Tebligat, tebliğ yapılacak şahsa bilinen en son adresinde yapılır.
Bilinen en son adresin tebligata elverişli olmadığının anlaşılması veya tebligat yapılamaması hâlinde, muhatabın adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresi, bilinen en son adresi olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapılır.
Şu kadar ki; kendisine tebliğ yapılacak şahsın müracaatı veya kabulü şartıyla her yerde tebligat yapılması caizdir.
Kanunda açıkça düzenlendiği üzere tebligat, muhatabın bilinen en son adresine yapılır. Muhatabın gerçek kişi olması ve bilinen adresine tebligat yapılamaması durumunda adrese dayalı kayıt sisteminden elde edilen yerleşim yerine tebligat yapılır. Adrese dayalı kayıt sistemi Nüfus Müdürlükleri tarafından tutulur ve MERNİS’ (Merkezi Nüfus İdare Sistemi) kaydedilir. Bu sistemde yalnızca gerçek kişilerin adresleri bulunur ve gerçek kişilerin bu adreslerini güncellemeleri gerekir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2015/29476, K. 2019/178, T. 07.01.2019 karar ilamında;
“Adreste tebligatın, gerçek veya tüzel kişinin bilinen en son adresinde yapılması gerekir. Burada kastedilen kişinin oturduğu veya çalıştığı yerdir. Asıl olan tebligatın, tebligat evrakında belirtilen adreste muhatabın kendisine yapılmasıdır. Adres niteliğinde bulunmayan yerlerde, örneğin inşaat halindeki binalarda tebligat yapılamaz. Tebligat evrakına adresin doğru ve okunaklı olarak yazılması gerekir. Bir kişinin adresinden başka bir yerde tebligat yapılabilmesi o kişinin tebligatı kabul etmesine bağlıdır. Ev adresine çıkarılan tebligatın herhangi bir nedenle yapılamaması nedeniyle iş adresinde yapılması durumunda, tebligat geçerli kabul edilmelidir.”
Şeklinde belirtilerek tebligatın geçerli olması bakımından bazı birtakım örneklendirilmelerde bulunulmuştur.
Tebligat Kanunu Madde 21: Kendisine tebligat yapılacak kimse veya yukarıdaki maddeler mucibince tebligat yapılabilecek kimselerden hiçbiri gösterilen adreste bulunmaz veya tebellüğden imtina ederse, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasından birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza mukabilinde teslim eder ve tesellüm edenin adresini ihtiva eden ihbarnameyi gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştırmakla beraber, adreste bulunmama halinde tebliğ olunacak şahsa keyfiyetin haber verilmesini de mümkün oldukça en yakın komşularından birine, varsa yönetici veya kapıcıya da bildirilir. İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır.
Gösterilen adres muhatabın adres kayıt sistemindeki adresi olup, muhatap o adreste hiç oturmamış veya o adresten sürekli olarak ayrılmış olsa dahi, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasından birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza karşılığında teslim eder ve tesellüm edenin adresini ihtiva eden ihbarnameyi gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştırır. İhbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır.
Kanundan da anlaşılacağı üzere bilinen adrese tebligat yapılamadığı durumlarda Mernis adresine başvurulur. Ayrıca, 21/2’nin geçerli olabilmesi için tebligat evrakına adresin, adres kayıt sisteminden alındığı yazılmalıdır.
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi Esas No: 2011/16496, Karar No: 2017/6295, Tarih 13.09.2017 karar ilamında;
“Ayrıca Yönetmeliğin 16. maddesinde, Kanunun 21/2. maddesine göre çıkarılacak tebligatların açık mavi renkli zarflarla yapılacağı belirtilerek, bu usulün hemen başvurulacak bir yol olmadığına, istisna olarak ve belirli şartların oluşması halinde başvurulacak bir tebligat şekli olduğuna da işaret etmektedir. İlk defa bildirilen adres, adres kayıt sistemindeki adres olsa dahi, tebliğ evrakının Kanunun 10. maddesine göre normal bir şekilde çıkarılması, Kanunun 20 ve 21. maddesinin birinci fıkrası ile Tebligat Yönetmeliğinin (Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin) 29. maddesince muhatap lehine olan araştırmalar yapılarak tebligatın kendisine ulaşması ve bilgilendirme işlemlerinin yerine getirilmesi gerekir.”
Şeklinde belirtilerek bu usulün olağanüstü durumlarda ve belli şartlarla başvurulacak bir tebligat şekli olduğu kabul edilmiştir.
Sözleşmede Belirtilen Adres ile Mernis Adresinin Farklı Olması Halinde Tebligat Yapılması
Tebligatın Sözleşmede Belirtilen Adrese Yapılması
Taraflar arasında yapılmış bir sözleşmede muhatabın adresi varsa bu adres bilinen son adres kabul edilir ve tebligatın bu adrese yapılması gerekir. Ancak, bu adrese tebligat yapılamazsa Mernis’ten alınan adrese tebligat yapılır. Başka bir deyişle öncelikle muhatabın dosyada mevcut olan adresine tebligat yapılmalı, bu adrese tebligat yapılamazsa adres kayıt sistemindeki adrese tebligat yapılmalıdır. Yargıtay’ın bunu destekleyen bir kararı:
Yargıtay 15. Hukuk Dairesi Esas No: 2012/2888, Karar No: 2012/7087, Tarih: 14.11.2012:
Tebligatın ilk olarak bilinen adrese yapılması bir zorunluluktur. Adres kayıt sistemindeki adrese tebligat ise istisnai durumlarda ve belli koşullarla yapılan ikincil bir yol olarak niteliğindedir. Birincil olarak bu yola başvurulması Anayasanın 36.maddesindeki savunma ve adil yargılanma hakkını kısıtlanması sonucunu doğurur. Nitekim Yargıtay da adres kayıt sisteminin ikincil ve istisnai bir yol olduğunu destekler kararlar vermektedir.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi Esas No: 2012/32459, Karar No: 2013/3328, Tarih: 11.02.2013:
“Tebligat Kanunu’nun 10. maddesine eklenen ikinci fıkrasında gerçek kişilere yapılacak tebligatla ilgili olarak iki aşamalı bir yol benimsenmiştir. Muhatabın adresi takip alacaklısı (veya davacı) tarafından bildirilecek ve normal tebligat çıkarılacaktır. Bildirilen adresin muhatabın adres kayıt sistemindeki adresi veya başka bir adresi olması arasında fark bulunmamaktadır. Bildirilen adrese çıkarılan tebligatın bila tebliğ iade edilmesi halinde, muhatabın adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine Tebligat Kanunu’nun 21/2. maddesine göre çıkarılacaktır. Tebligat Kanunu’nun 10/2 ve 21/2.maddelerini farklı şekilde yorumlayarak muhatabın adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine başka adresi bilinmiyor diyerek doğrudan doğruya 21/2.maddesine göre tebligat çıkartılması doğru olmaz. Bu davranış Anayasa’nın 36. maddesine aykırı olur ve muhatabın savunma hakkının kısıtlanması anlamına gelir.”
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi Esas No: 2011/16496, Karar No: 2017/6295, Tarih 13.09.2017 Kararında bu usulün olağanüstü durumlarda ve belli şartlarla başvurulacak bir tebligat şekli olduğunu kabul etmiştir. Kararın bir kesitinde;
“Ayrıca Yönetmeliğin 16. maddesinde, Kanunun 21/2. maddesine göre çıkarılacak tebligatların açık mavi renkli zarflarla yapılacağı belirtilerek, bu usulün hemen başvurulacak bir yol olmadığına, istisna olarak ve belirli şartların oluşması halinde başvurulacak bir tebligat şekli olduğuna da işaret etmektedir.”
Mernis Adresinin Sözleşmeyle Geçersiz Kılınması
Adres Değiştirmenin Bildirilmesi Mecburiyeti
Tebligat Kanunu Madde 35: “Kendisine veya adresine kanunun gösterdiği usullere göre tebliğ yapılmış olan kimse, adresini değiştirirse, yenisini hemen tebliği yaptırmış olan kaza merciine bildirmeye mecburdur. Bu takdirde bundan sonraki tebliğler bildirilen yeni adrese yapılır. Adresini değiştiren kimse yenisini bildirmediği ve adres kayıt sisteminde yerleşim yeri adresi de tespit edilemediği takdirde, tebliğ olunacak evrakın bir nüshası eski adrese ait binanın kapısına asılır ve asılma tarihi tebliğ tarihi sayılır.” şekilde düzenlenmiştir. Bundan sonra eski adrese çıkarılan tebliğler muhataba yapılmış sayılır.
Kanuna göre adresi değiştiren kimse bunu ilgili kuruma veya karşı tarafa bildirmelidir. Aksi halde sonuçlarına katlanmalıdır. Bunun sonucu ise eski adrese tebligat yapılabilmesidir. Aynı konu Tebligat Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 57. maddesinde de “tebliğ evrakının bir nüshası eski adresin kapısına asılır ve asılma tarihi tebliğ tarihi sayılır. Bundan sonra eski adrese çıkarılan tebliğler muhataba yapılmış sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Sözleşmeye adres değişikliğini bildirme yükümlülüğü koyulması halinde de eski adrese yapılan tebligat usulsüz olmaz. Sözleşmeyle bildirme yükümlülüğü altına giren taraf bunu yerine getirmezse sonuçlarına katlanır. Tebligat Kanunu madde 21/2’ye göre tekrar tebligat yapılmasına gerek yoktur.
Kira Sözleşmelerinde Bildirme Yükümlülüğü ile Tahliye için İhtar Yükümlülüğü Arası Denge
Adres değiştirenin bildirme yükümlülüğü Tebligat Kanunu madde 35’te incelenmiştir. Konut ve çatılı işyeri kiralarında sözleşmenin bildirim yoluyla sona ermesi ise Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 347’de düzenlenmiştir.
TBK madde 347’de düzenlenen hükümde;
“…Ancak, on yıllık uzama süresi sonunda kiraya veren, bu süreyi izleyen her uzama yılının bitiminden en az üç ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, herhangi bir sebep göstermeksizin sözleşmeye son verebilir. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde, kiracı her zaman, kiraya veren ise kiranın başlangıcından on yıl geçtikten sonra, genel hükümlere göre fesih bildirimiyle sözleşmeyi sona erdirebilirler.”
Şeklinde fesih için ön görülen süreler belirtilmiştir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi Esas No: 2017/1089, Karar No: 2018/11744, Tarih: 20.11.2018:
“TBK’nın 347. maddesi gereği kiracı tarafından sürenin bitiminden en az on beş gün önce bildirimde bulunulmadıkça kira sözleşmesi aynı koşullarla yıldan yıla yenilenir. Kira sözleşmesi tarafların karşılıklı olarak serbest iradeleri ile feshedilmediği sürece veya mahkeme kararı ile tahliye ilamı alınmadığı sürece geçerlidir.”
Burada Tebligat Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nun çakışması söz konusu olduğu için özel kanun olan Tebligat Kanunu’na göre hareket edilmeli ve kiracının adres değişikliğini bildirme yükümlülüğü öncelikle uygulanmalıdır. Dolayısıyla adres değişikliğini bildirmeyen kiracı yükümlülüğünü yerine getirmemesinin sonuçlarına katlanmalı, eski adresine yapılan tebligatlardan sorumlu olmalıdır.
