MGC Legal ekibinin kaleme aldığı işbu “FIDIC Sözleşmesi Nedir?” başlıklı makaleyi okumanıza sunarız.
FIDIC Nedir?
FIDIC, 1913 yılında İsviçre’de kurulmuş olan Müşavirler Mühendisler Uluslararası Federasyonu (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils)’nu ifade eder. Kurucu üyeleri; Fransa, Belçika ve İsviçre olan bu federasyona her ülkeden tek bir kuruluş üye olabilmektedir. Federasyonun Türkiye’deki temsilciliğini 1987 yılından itibaren Türk Müşavir Mühendisler Mimarlar Birliği (TMMMB) üstlenmiştir.
FIDIC’in kuruluş amacı müşavirlik mesleğinin geliştirilmesi ve bu doğrultuda eğitimler verilmesi olsa da asıl önemi inşaat, makine ve elektrik mühendisliği konularında dünya çapında kılavuz ve şablon olarak kullanılan uluslar arası sözleşmeler yayınlamasıdır.
FIDIC Sözleşmeleri
Uluslararası yapı ve inşaat alanında hukuki ilişkilerin hızla değişmesi, farklı hukuk sistemlerine mensup taraflar arasında görüş ayrılığını doğurmuştur. FIDIC, inşaat süresince rizikoyu kimin taşıyacağı, iş sahibi ile yüklenicinin yükümlülükleri vs. konularında görüş ayrılıklarını sonuca bağlamak, taraflara yardımcı olmak ve yol göstermek amacıyla yayınladığı standart sözleşmeleri altı kitapta toplamıştır.
Kırmızı Kitap (İnşaat İşleri İdari Şartnamesi): İnşaat projesinin iş sahibi tarafından sağlandığı, ihalenin ve inşaat sözleşmesinin temel ilkelerini inceleyen şartnamedir.
Sarı Kitap (Bitki ve Tasarım-İnşaat Sözleşmesi): Elektrik ve makine tesisinin tasarımının, inşasının veya montajının yüklenici tarafından sağlandığı sözleşme şartlarıdır. Yükleniciye genellikle toplu ödeme yapılır.
Yeşil Kitap (Kısa Sözleşme Formu): İhale bedeli 500.000 USD’yi geçmeyen ve altı ayda bitirilmesi öngörülen inşaat işlerinde uygulanır.
Beyaz Kitap (Müşteri/Müşavir Model Hizmeti Sözleşmesi): Yüklenicinin hafifletilmiş sorumluluğu olan ve iş sahibi ile arasındaki yükümlülükleri düzenleyen hizmet anlaşmalarıdır.
Altın Kitap (Tasarla-İnşa Et-İşlet Sözleşmeleri): Büyük sermaye ihtiyacı olan yatırım projelerini düzenleyen sözleşmelerdir. Ancak, hukukumuzdaki yap-işlet-devret modelinden farklıdır. Altın kitapta yap-işlet-devret modelinden farklı olarak yüklenicinin inşaat için gerekli finansmanı temin etme yükümlülüğü yoktur.
Gümüş Kitap: Yüklenicinin planlama ve inşa etme yükümlülüklerini üstlendiği anahtar teslim inşaat projelerinin sözleşme standartlarını düzenler. Büyük çaplı inşaat projelerine uygulanabilir nitelikteki gümüş kitap, diğerlerinden farklı olarak iş sahibi ile yüklenici arasında müşavir mühendis olmaksızın doğrudan bir hukuki ilişki kurabilmektedir.
Türkiye’deki yapı ve inşaat alanında en çok uygulama alanı bulan kırmızı kitap, ihale ve inşaat sözleşmesinin temel ilkelerini tespit etmektedir. FIDIC sözleşmeleri, yol gösterici nitelikte olup emredici ve tarafları bağlayıcı değildir. Bu nedenle, taraflar şartları olduğu gibi kabul etmeden değişiklik yaparak sözleşmelerine dahil edebilmektedirler.
Türk hukukunda inşaat sözleşmeleri için özel bir düzenleme yer almamakta, Türk Borçlar Kanunu‘nun eser sözleşmesi hükümleri esas alınmaktadır. FIDIC sözleşmelerinin, Türk Borçlar Kanunu’ndaki düzenlemelerden farkı, işveren ve yüklenici taraflarına ek olarak mühendis kavramı da eklenmesidir.
Mühendis, işveren ve yüklenici arasındaki sözleşmeye taraf değildir. İşveren tarafından atanır ve sözleşme süresince teknik, mali ve idari konularda denetim, gözetim ve karar verme yetkilerine sahiptir.
FIDIC sözleşmelerindeki uyuşmazlıklarda taraflar, başta mahkemeler olmak üzere sırasıyla mühendise, uyuşmazlık çözüm kuruluna, dostane müzakereye ve tahkim yoluna gidebilmektedir.
