MGC Legal ekibinin kaleme aldığı ve internette merak edilen konulardan biri olan “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Uyarınca İlk İtirazlar” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız. İlk İtiraz nedir? İşte cevapları…
İlk İtiraz Nedir?
İlk itiraz kavramı ile Hukuk Muhakemeleri Kanunu‘nda (HMK) karşılaşılır. Sadece davanın hemen başında ileri sürülmesi gereken ve böylelikle ilgili davada davanın esasına girilmesine engel nitelikteki itirazlar ilk itiraz olarak adlandırılır. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda ilk itirazlar iki başlık altında sınıflandırılmıştır: Yetki İlk İtirazı ve Tahkim İlk İtirazı.
HMK m. 116:
(1) İlk itirazlar aşağıdakilerden ibarettir:
a) Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı.
b) Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı.
c) (Mülga:22/7/2020-7251/8 md.)
Mülga haldeki c fıkrası hakkında bilgi vermemiz gerekirse; 1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle 6335 sayılı Kanunla 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) değişiklik yapılarak “iş bölümü” bir ilk itiraz hali olmaktan çıkartılarak “görev ilişkisi” haline getirilmiştir.[1]
a.1. İlk İtiraz ve Cevap Süresi Arasındaki İlişki: İlk İtiraz Ne Zaman İleri Sürülebilir?
İlk itirazlar sadece cevap süresi içerisinde ileri sürülebilir. Cevap süresi 2 hafta olup bu süre geçirildikten sonra ilk itirazın dinlenebilmesi mümkün değildir.[2] Davalı taraf cevap süresi içerisinde olsa bile cevap dilekçesini verdiyse, bundan sonra yeni bir dilekçeyle ilk itirazda bulunamaz.
Buna ek olarak; mahkeme, dava şartlarını gözden geçirmesinin ardından ilk itirazları inceler. Mahkemenin re ’sen ilk itirazları incelemesi beklenmemelidir çünkü ilk itirazlar konusunda tarafların ileri sürmesi gerekir.
7251 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
Bunlardan biri de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanun’daki dava cevap verme süresine, ek süre verilmesi (süre uzatımı) ve bu sürenin başlangıcı ile ilgili yeni düzenlemeler getirilmiş ve birtakım değişiklikler yapılmıştır.
b.1. Cevap Süresi Ne Kadardır?
Cevap süresi, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dilekçelerin verilmesi” başlıklı m. 317-f.2’de düzenlenir; cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır.
b.1.2. Hangi Durumlarda Cevap Süresine Ek Süre Verilmesi (Süre Uzatım) Söz Konusu Olur?
Cevap süresine ek süre verilmesi, süre uzatım olarak da ifade edilmektedir. Süre uzatımı ile ilgili yasal düzenleme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dilekçelerin Verilmesi” başlıklı m. 317-f.2’nin 2. cümlesinde düzenlenmiştir.
Mahkeme, durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre içinde (dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki hafta içinde) hazırlanmasının çok zor veya imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında davalının mahkemeye talepte bulunması halinde, mahkeme ek süre verebilmektedir. Özetle; her durumda veya şekilde ek sürenin verilmesi mümkün değildir. Belirli şartlar söz konusudur ve ilgili madde de bu şartlar açıklanmaktadır.[3]
HMK m. 317-f.2:
“Cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır. Ancak mahkeme durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvuran davalıya, cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamak, bir defaya mahsus olmak ve iki haftayı geçmemek üzere ek bir süre verebilir. Ek cevap süresi talebi hakkında verilen karar taraflara derhâl bildirilir.”
Süre uzatımına ilişkin getirilen bu düzenlemenin amaçlarından biri HMK’da yaşanan belirsizliğin ortadan kaldırılması ve uygulamada birlik sağlanmasıdır.
İlk İtirazlar Cevap Süresinin Uzatılması Durumunda Sunulabilir mi?
Yukarıda yer alan; “a.1. İlk İtiraz ve Cevap Süresi Arasındaki İlişki: ilk itiraz ne zaman ileri sürülebilir?” başlıklı bölümde ilk itirazın ne zamana kadar ileri sürülebileceği ve kesinliği açıklanmıştı. İlk itirazlar sadece cevap dilekçesi ile ileri sürülebilecek olup cevap dilekçesinde cevap dilekçesi süresinde ileri sürülmediği takdirde yargılamanın hiçbir aşamasında bir daha ileri sürülemez.
HMK’nın ilgili maddesi m. 117 f.1; “İlk itirazların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi halde dinlenemez.”
c.1. İlk İtirazlar ve Ne Zamana Kadar İleri Sürülebileceğine Dair Yargı Kararları
Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 2015/241 K. sayılı kararında; “Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı, ilk itiraz olarak ileri sürülmesi gerekir cevap dilekçesinde ileri sürülmeyen ilk itirazlar dinlenemez. Kesin yetki bulunmayan hâllerde davalı tarafından süresinde ileri sürülmeyen yetki itirazını daha sonra ileri sürülmesi mümkün olmadığı gibi mahkemece de kendiliğinden dikkate alınamaz.” şeklinde belirtilmiştir.[4]
Unutulmamalıdır ki mahkeme öncelikle ilk itirazları inceler ve bu konuda karar vermeden işin esasını incelenemez.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu‘nun 2013/ 480 K. sayılı kararında “6100 sayılı HMK m.116 uyarınca yetki itirazı ilk itirazlar arasındadır. İlk itirazlar ise ön sorundur. Mahkeme yetki itirazını inceleyip karara bağlamadan esas hakkında incelemeye başlayamaz.” şeklinde hüküm kurulmuştur.[5]
Hatırlatılmalıdır ki; ilk itirazlar ise dava şartlarına ilişkin itirazların birlikte ileri sürüldüğü durumlarda HMK m. 117-f.2 gereği öncelikle dava şartları incelenecektir daha şartlarında eksiklik varsa dava usulden reddedilecek yoksa bu kez ilk itirazlar hakkında inceleme yapılacaktır.
Bibliyografya
ERCAN Meltem, Medeni Usul Hukukunda Maddi Hukuka İlişkin Savunma Vasıtaları, Konya, 2011.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Resmî Gazetede yayımlandığı tarih: 12.01.2011.
6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 30.06.2012.
7251 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Resmî Gazetede Yayımlanma Tarihi: 28.07.2020.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2013/ 480 K. Sayılı Kararı.
Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 2015/241 K. Sayılı Kararı.
YAZAR Gökçe, Hukuk Muhakemeleri Kanununda Süreler, Eski Hale Getirme ve Adli Tatil, İstanbul, 2021.
Referanslar
[1] 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik, Resmi Gazetede yayımlandığı tarih: 30.06.2012.
[2] YAZAR Gökçe, Hukuk Muhakemeleri Kanununda Süreler, Eski Hale Getirme ve Adli Tatil, İstanbul, 2021.
[3] ERCAN Meltem, Medeni Usul Hukukunda Maddi Hukuka İlişkin Savunma Vasıtaları, Konya, 2011.
[4] Yargıtay 15. Hukuk Dairesinin 2015/241 K. Sayılı Kararı.
[5] Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2013/ 480 K. Sayılı Kararı.
