MGC Legal ekibi sizler için internette çok araştırılan konuların başında gelen “İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve İlgili Yaptırımlar” konusunu detaylı olarak inceledi. İşte detaylar…
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 3. maddesine göre;
“Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden, bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1’inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.”
Türk parasının kıymetinin korunması amacıyla birtakım kanuni yükümlülükler getirilmiştir. İhracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu da bunlardan biridir. Yani ihracat ve ithalat yapılan mal, kıymet, hizmet ve sermaye mevcut ise bu işlemlerden kaynaklanan paranın ülkemize getirilmesi ve kalması amaçlanmıştır.
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 3. maddesi uyarınca: Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. Söz konusu bedellerin 31.12.2019 tarihinden önce en az %80’inin bir bankaya satılması zorunluydu.
Ancak, 2019-32/56 sayılı Tebliğin yürürlüğe girdiği 31.12.2019 tarihinden itibaren, söz konusu bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Keza, anılan tebliğin geçici 1. maddesindeki düzenleme uyarınca; 31.12.2019 tarihi itibariyle açık bulunan ihracat hesapları için, bu tebliğin ihracatçı lehine olan hükümleri uygulanacağından, anılan ihracat bedellerinin de en az %80’inin bir bankaya satılması zorunluluğu yoktur.
Yani bu tarihten itibaren ihracat bedelinin fiili ihracat tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi yeterli olacaktır. Tebliğin getirdiği en önemli değişiklik, ihracat bedelinin en az %80’ininin Türk lirasına çevrilerek Döviz Alım Belgesine bağlanması şartının kaldırılması olmuştur.
Tebliğin 1, 2, ve 3. maddeleriyle yapılan düzenlemeye göre, ihracat bedellerinin belirtilen süre içinde yurda getirilmesi yeterli olup, Türk lirasına çevrilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır. Ayrıca, yeni düzenleme ile döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin yurda getirilmesi mümkün hale gelmiştir. Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkün bulunmaktadır.
İhracat işlemlerine ilişkin bedeller aşağıdaki ödeme şekillerinden birine göre yurda getirilebilir.
Akreditifli Ödeme,
Vesaik Mukabili Ödeme,
Mal Mukabili Ödeme,
Kabul Kredili Akreditifli Ödeme,
Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme,
Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme,
Peşin Ödeme,
Banka Ödeme Yükümlülüğü.
İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür. İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.
İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesinde Ülke Bazlı Uygulamalar Nelerdr?
İran, Suriye ve Lübnan’a yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak bedellerin yurda getirilmesine muafiyet tanınmakta iken, yapılan yeni düzenleme ile muafiyet tanınan ülke listesi 29 olarak güncellenmiştir.
İhracat Bedelinin Yurda Getirilmesinde istisna Tanınan Ülkeler Hangileridir?
1
Afganistan
11
Gine
21
Nijerya
2
Angola
12
İran
22
Senegal
3
Belarus
13
Kamerun
23
Somali
4
Benin
14
Kenya
24
Sudan
5
Cibuti
15
Kırgızistan
25
Suriye
6
Etiyopya
16
Kuzey Kore
26
Suudi Arabistan
7
Fildişi Sahili
17
Küba
27
Tacikistan
8
Filistin
18
Liberya
28
Tanzanya
9
Gabon
19
Lübnan
29
Venezuela
10
Gana
20
Moldova
30
Yemen
Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketleri tarafından yapılan ihracat işlemleri de muafiyet kapsamına alınmıştır. Hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının tasarrufu serbest durumda bulunmakta iken, yeni düzenleme ile aşağıdaki ülkelere yapılan ihracat işlemlerinde bedellerin yüzde ellisinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.
İhracat Bedelinin Yurda Getirilmesinde Gümrük Beyannamesinde Yer Alan Tutarın %50’sinin Tasarrufunun Serbest Bırakıldığı Ülkeler Hangileridir?
1
Azerbaycan
6
Özbekistan
2
Cezayir
7
Tunus
3
Fas
8
Türkmenistan
4
Kazakistan
9
Ukrayna
5
Mısır
Peşin Döviz Karşılığı İhracat
Peşin döviz karşılığında yapılacak ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Mücbir sebep ve haklı durum hallerinin varlığı nedeniyle 24 ay içerisinde ihracat yapılamayacağının anlaşılması halinde belirtilen süre dolmadan ihracatçı tarafından peşin bedelin transfer edildiği/getirildiği bankaya mücbir sebep/haklı durum hallerinin 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9. maddesinde belirtilen şekilde tevsik edilmesi kaydıyla banka tarafından ihracatçıya en fazla 1 yıla kadar ek süre verilebilecek olup, banka tarafından verilen toplam 1 yıllık ek sürenin sonunda mücbir sebep/haklı durum devamının belgelenmesi halinde ihracatçı hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak işlemlere Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karar verilir.
Dâhilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.
Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır.
Bahse konu prefinans, bir ön finansman kredisidir. İhracat yapan veya ihracat ile eşdeğer yapıya sahip durumların teslim ve satışı ile kazanç sağlanmasına yarayan ürün ya da hizmetlerin alınması için ön ayak olan ve bu amaç doğrultusunda kullanılan bir kredi türüdür.
Özelliği Olan İhracatlar İçin Yurda Getirme Süresi Ne Kadar?
Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi gerekmektedir.
Yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde ise kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin vade bitiminden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.
Ayrıca, 2019-32/56 sayılı Tebliğin yürürlüğe girdiği 31.12.2019 tarihinden itibaren Özelliği Olan İhracatta da İhracat Bedellerinin Türk lirasına çevrilme Zorunluluğu Kaldırılmıştır: Tebliğin 6’ıncı maddesinde yer alan Özelliği Olan İhracat işlemlerinde ihracat bedellerinin farklı sürelerde yurda getirilmesi söz konusudur. Dövizlerin Türk lirasına çevrilip DAB’a bağlanma zorunluluğu kaldırılmıştır.
Sorumluluk
İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilmesinden, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumlu olacaktır.
Alacak hakkının satın alınması suretiyle ticari riskin bankalar veya faktoring şirketlerince üstlenilmesi durumunda ise ihracat bedelinin yurda getirilmesi ile ilgili sorumluları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Ayrıca ihracata aracılık eden bankalar ihracat bedellerinin yurda getirilmesini ve satışının yapılmasını izlemekle yükümlüdür.
Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.
Hesabın Kapatılması, İhbar ve Ek süre
Genel kural, Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.
Kambiyo Mevzuatı uyarınca bazı ülkelere yapılan ihracatta bedellerin yurda getirilmesi zorunlu olmadığı gibi özelliği olan ihracatta ihracat bedellerinin yurda getirilmesi süreleri de farklı belirlenebilmektedir. Eğer ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir düzenleme var ise o düzenlemede belirlenen süreler içerisinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ve bu dövizlerin yurda getirildiğini gösteren belgelerin düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu belge şu an uygulamada İhracat Bedeli Kabul Belgesi’dir “(İBKB)”. Bankalara getirilen ihracat bedelinin Türk lirasına çevrilme zorunluluğu bulunmadığından, ihracat bedelinin süresinde yurda getirilmesi yeterli olup mevzuata uygunluğunun tevsiki için bankalarca “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenecek ve ihracat hesabının kapatılması bu belgeye göre yapılabilecektir.
Geçici Madde 1’e göre; ihracat bedellerinin takip edileceği bilgi sistemi Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” yerine bankalarca “Döviz Alım Belgesi”nin kullanılması mümkündür.
Uygulamada Kambiyo Mevzuatı açısından önem arz eden husus “ihracat hesapların kapatılması”dır. İhracat hesapların kapatılmasından anlaşılması gereken, ihracat bedeli dövizlerin fiili ihraç tarihinden itibaren belirlenen süre içinde yurda getirilerek, İBKB düzenlenmesi ve ihracat hesabının aracı banka nezdinde kapatılmasıdır. Tabii peşin döviz veya benzeri yöntemlerle ödeme işlemi yapılan ihracatta uygulama sırası değişebilmektedir.
İhracat hesapları konusunda, ihracatçılarımızın ve bankalarımızın görevi farklı olmaktadır. İhracatçılar; ihracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından sorumlu iken aracı bankalar sadece hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlüdür.
İhracat Hesaplarının kapatılmasında;
Gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri,
İlgili İBKB’ler,
Satış faturası,
Varsa indirim ve mahsup konusu belgeler gereklidir..
İhracatta, “hesap kapatma”da izlenen yol sırasıyla aşağıda belirtilmiştir;
Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.
İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmesinin izlenmesi veya terkin limitleri içerisinde kalan açık hesapların aracı bankalarca kapatılması gereklidir.
Süresi içerisinde kapatılmayan hesapların aracı bankalarca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmesi gerekir. Ancak yapılan bir düzenleme ile ihracatçılara, bankaların 5 günlük ihbar süresi içinde de hesaplarını bankada kapatma hakkı tanınmıştır.
Vergi Dairesi Başkanlığınca bankalar tarafından yapılan ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmektedir.
Bu 90 günlük süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
İhracat bedelleri konusunda yapılan düzenlemelerin amacı, ihracat bedellerinin süreleri içerisinde (ek süreler dahil) yurda getirilmesinin sağlanmasıdır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde bir tutar eksikliği olması veya belirtilen sürelerde ihracat bedellerin hiç getirilememesi halinde; Kambiyo Mevzuatı ihracatçıların lehine üç durumu dikkate almaktadır.
Terkin (Terkin kelimesinin sözlük anlamı; “Yazılmış bir şeyi çizerek silme”, “çıkarma”, “yok sayma”dır.),
Mücbir Sebep (Mücbir Sebep; Kaçınılmaz, zorlayıcı neden olarak tanımlanır.),
Haklı durum (Haklı Durum; Mücbir sebep halleri dışında kalan, bu kapsamda değerlendirilmemiş olmakla birlikte yapılacak işe engel durum olarak tanımlanmaktadır.).
Son iki durumun varlığı ve resmi olarak belgelendirilmesi halinde zarara uğramama ilkesi gereği kişi ve şirketlere ihracat bedeli dövizlerini yurda getirmeleri için ek süreler tanınmaktadır.
Uygulanmakta olan Kambiyo Mevzuatına göre;
1. Bankalarca, ödeme şekline bakılmaksızın ihracat bedellerinin yurda getirilmesi gereken süre içerisinde,
a. Her bir gümrük beyannamesi bazında 15.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde 15.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplar,
b. Her bir gümrük beyannamesi bazında 1.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 100.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir),
Terkin edilmek suretiyle kapatılmaktadır.
2. Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından,
a. İhracat bedellerinin yurda getirilme süresinden sonra ancak Vergi Dairesi Başkanlığınca ihracatçılara tanınan 90 günlük ihtarname süresi içinde olmak kaydıyla yukarıda belirtilen limitler içerisinde eksik getirilmesi halinde mevcut ihracat hesapları,
b. Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri göz önünde bulundurularak, 2.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan gümrük beyannamelerinde, beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 200.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir),
Terkin edilmek suretiyle kapatılmaktadır.
3. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 200.000 ABD doların üzerindeki açık ihracat hesaplarının, mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurularak Terkin suretiyle kapatılmasında yetkilidir.
Ek olarak, 2019-32/56 Sayılı Tebliğin 7. maddesiyle, 2018-32/48 numaralı tebliğin 10. maddesi değiştirilmiştir. Buna göre, her bir gümrük beyannamesi itibarıyla 15.000 USD’ye kadarki tutarın yurda getirilme zorunluluğu kaldırılmıştır. Buna göre 30.000 USD’nin altındaki tüm beyannameler bankalarca terkin edilecektir. Ayrıca, ihracat bedeli 15.000 USD’nin üzerinde olup, yurda getirilemeyen tutar 15.000 USD’nin altında kalmış ise yine bu beyannameler de terkin edilecektir.
Bu madde kapsamında yapılacak terkin işlemlerinin, 90 günlük ihtarname süresi içerisinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus mücbir sebep ve haklı durum uygulamalarının neler olduğudur.
Mücbir Sebep Durumu
Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.
Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı’nca veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’nce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
Mücbir sebeplerin varlığı nedeniyle Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
Ayrıca, 2019-32/56 sayılı Tebliğin 9’uncu maddesinin başlığı “Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri” olarak değiştirilerek, maddeye 3’üncü fıkra olarak; “Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.” Hükmü eklenmiştir.
Böylelikle, resmi kayıtlarla tevsik edilmesi hallerinde Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerinin, ihracat bedelinin haklı durum kapsamında yurda getirilemediğinin değerlendirilmesi mümkün hale getirilmiştir.
İhracat Bedelinin Tespiti
İhracat bedelinin tespitinde GB’nin 22’nci hanesindeki değer esas alınır. Ancak, bu hanede belirtilen tutarın mal bedelinin dışında navlun ve/veya sigortayı da kapsaması ve ihracat bedeli olarak 22’nci hanede kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutara eşit olması halinde faturada kayıtlı bedel esas alınır.
GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutardan farklı olması ve GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı olan döviz tutarının ABD doları dışında bir döviz cinsinden olması halinde GB’nin 46’ncı hanesinde ABD doları olarak gösterilen değer dikkate alınır. GB’de beyan edilen değerlerle kontrol sırasında gümrük müdürlüklerince belirlenen değerlerin farklı olması halinde ihraç bedelinin tespitinde, GB’nin “E” veya “D” hanesinde yer alan kayıtlar dikkate alınır. Konsinye ihracatta ihracat bedeli olarak kesin satış faturasında kayıtlı bedel esas alınır. Kapatma işlemleri için yapılacak hesaplamalarda; GB tescil tarihindeki Merkez Bankası çapraz kurları kullanılır.
İhracat Hesabının Kapatılmasında İbrazı Zorunlu Belgeler
İhracat hesabının kapatılabilmesi için GB örneği/GB bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.
İhracat Bedeli Kabul Belgesi
Bankalarca İBKB düzenlenirken;
Seri numarası satırına bankalarca verilecek sıra numarasının yazılması mümkündür.
İhracat bedelinin İhracat Genelgesi’nin 13’üncü “İhracat Bedelinin Diğer Yöntemlerle Tahsili” başlıklı maddesinde sayılan yöntemlerle tahsil edilmesi halinde “Yurda Getiriliş Şekli” satırına bu husus belirtilmelidir.
Yurda getirilen bedelin başlığı altında yer alan “Tutarı-Para Birimi” satırına bedelin ABD doları karşılığı ilave olarak belirtilmelidir.
“Hesaba Geçiş Tarihi” satırına bedelin firma hesabına geçiş tarihi kaydedilecek olup ayrıca valör tarihinin ilave olarak belirtilmesi mümkündür.
İBKB/DAB’ın düzenlendiği tarih ve ihracatçı tarafından sunulan bilgi ve belgeler dikkate alınarak İBKB/DAB’ın açıklama kısmına “Bedel getirme ve/veya ihbar süresi içerisinde düzenlenmiştir.”, “İhtarname süresi içerisinde düzenlenmiştir.”, “Ek süre içerisinde düzenlenmiştir.” veya “Tebliğ’de öngörülen bedel getirme, ihbar, ihtarname ve ek süreler bittikten sonra düzenlenmiştir.” açıklamalarından uygun olanı belirtilmelidir.
İhracat bedellerinin takip edileceği sistem Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bankalarca kabul işlemlerinde her bir işlem itibarıyla İBKB veya DAB’dan yalnızca bir tanesi düzenlenebilir.
Ceza Oluşturan Hareketler Nelerdir?
1567 Sayılı Türk Parası’nın Kıymetini Korunması Hakkındaki Kanun’da ihracat bedellerinin yurda getirilmesi yükümlülüğünü ilgilendiren iki tür kabahat bulunmaktadır. Kanun, idarenin düzenleyici işlemlerindeki yükümlülüklere aykırı davranışlar için tutarı kanunda belli olan bir maktu ceza (md. 3/1), ihracat bedellerini yurda getirmemek için ise ihracat bedelinin %5’i oranında bir nispi ceza (md. 3/3) öngörmüştür.
Bununla birlikte, idari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere de nispi değil, maktu ceza verilecektir (md. 3/3). Öte yandan bu şekilde verilecek maktu cezanın tutarına da bir üst sınır konulmuştur. Maktu ceza, yurda getirilmesi gereken ihracat bedelinin %2,5’ini geçemeyecektir (md. 3/3).
Maktu Ceza
Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, 14.227 Türk lirasından 118.566 Türk lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. (Değerleme oranına göre yaşanan artış kapsamında 2022 yılı için belirlenen alt ve üst sınırlar gösterilen şekildedir. Bahse konu genel ve düzenleyici işlemler Türk Parsanın Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in getirmiş olduğu yükümlülüklerdir.)
Nispi Ceza
Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.
1567 Sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan karar, yönetmelik ve tebliğler ile diğer genel ve düzenleyici işlemler uyarınca faaliyet izni veya yetki belgesi alınması zorunlu olan konularda, gerekli izin veya belgeyi almaksızın ticari faaliyette bulunanlar, elli bin Türk lirasından iki yüz elli bin Türk lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır ve yetkisiz faaliyetin gerçekleştirildiği iş yerindeki tüm faaliyetler bir aydan altı aya kadar, tekrarı halinde ise sürekli olarak durdurulur. Ancak, yetkisiz olarak faaliyette bulunanların ilan ve reklamlarından veya yaptıkları işin mahiyetinden söz konusu iş yerini, sadece faaliyet izni veya yetki verilmesi gereken faaliyet konularında iştigal etmek maksadıyla açtıkları veya işlettikleri anlaşılıyorsa söz konusu iş yerindeki faaliyet sürekli olarak durdurulur. Durdurma işlemleri Hazine Müsteşarlığının talebi üzerine valiliklerce yerine getirilir.
Şirket Yöneticilerinin Sorumluluğu Nedir?
Bu kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası verilir. Yani sorumluluk bu fiilleri işleyen gerçek kişiye aittir. Ancak tüzel kişiye de aynı miktarda ceza verilmesi gerekecektir. Gerek maktu gerek nisbi cezalar bakımından şirket ve şirket yöneticileri üzerinde ayrı ayrı ceza riski bulunmaktadır.
İdari Para Cezası Nasıl Hesaplanır?
Kanunda işbu maktu cezaların alt ve üst sınırları gösterilmiş olup, fiilin ağırlığına göre bu sınırlar arasında savcının takdir edeceği tutarda düzenlenmektedir. Kanuni tutarlar her sene yeniden değerleme oranına göre güncellenmektedir. Uygulamada savcılar, bu tutarları da Bilirkişiye hesaplatmaktadır.
Nispi cezaların da oranları kanunda gösterilmiş olup yurda getirilmeyen ihracat bedelleri üzerinden hesaplanmaktadır. Yurda getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır (md. 3/7).
Tekerrür halinde cezalar iki kat olarak uygulanır (md. 3/9).
İdari para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, gecikme faizi uygulanır (md. 3/8).
İhracat Hesabı Nasıl Kapatılır?
İhracat bedellerinin yurda getirilmiş olduğu, bunun takip eden kurum nezdinde ihracat hesabının kapatılması yoluyla tevsik edilir. Bu konudaki ayrıntılı düzenlemeler Merkez Bankası’nın İhracat Genelgesinde yer almaktadır.
İhracat hesabının kapatılmasından ihracatçılar sorumludur (m. 26). Aracı bankalar ise ilgili bedellerin yurda getirilip getirilmediğini izlemekle yükümlüdür (m. 26). İhracatçıların ihracat bedellerini fiili ihraç tarihinden itibaren -kural olarak- 180 gün içinde yurda getirmesi gerekmektedir (m. 4/1). Yurda getirilen bedel, aynı süreler içerisinde, ihracat bedeli kabul belgesine bağlanır (m. 8). İhracat hesabının kapatılabilmesi için gümrük beyannamesi örneği ve bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur (md. 25). Eğer ihracat hesabı bu şekilde kapatılmazsa banka 5 iş günü içinde durumu vergi dairesine ihbar edecektir (m.29).
Vergi dairesi ihbardan itibaren 10 iş günü içerisinde ilgililere 90 gün süreli ihtarname gönderir (md. 29/3). İhtarnamede bu süre içerisinde ya hesabın kapatılması yahut mücbir sebep halinin belgelenmesi istenir. Bu aşamada hesabın kapatılmasını vergi dairesi yapar (md. 23/3).
90 günlük ihtarname süresi yahut verilen ek süre sonunda yeniden ek süre almayan ve ihracat hesabını kapatmayanlar vergi dairesi tarafından savcılığa ihbar edilir.
Banka:
180 (+5) gün içinde yurda getirilmeyen ihracat bedellerini ihbar eder.
Vergi Dairesi:
10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarname gönderir. Hesap kapatılmaz ya da ek süre alınmazsa savcılığa ihbar eder.
Savcılık:
İdari para cezası düzenler.
İdari Para Cezalarını Verme Yetkisi
Kanun’daki idari para cezalarını vermeye yetkili makam Cumhuriyet savcılığıdır (md.3/10). Vergi daireleri 90 günlük ihtar süresi içinde bedeller yurda gelmez ya da ek süre alınmazsa, doğrudan savcılığa ihbarda bulunulmaktadır.
İdari Para Cezasına Karşı Kanun Yolu
İdari para cezasına karşı başvuru yolu, Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Savcılıkça bir para cezası ile cezalandırılmasına karar verilirse; Cumhuriyet savcılığı tarafından düzenlenen idari para cezasının iptali istemiyle kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde sulh ceza hakimliğine “başvuru” (itiraz) yapılabilir (KK md. 27). Tam tersi bir durumda yani; İdari yaptırımın uygulanmasına yer olmadığı kararı verilirse bu karara karşı Vergi Dairesi yine itiraz edebilecektir.
İdari para cezasının tebliği üzerine kanun yoluna başvurmadan önce peşin ödeme yapılarak cezanın dörtte üçü ödenebilir, sonrasında yine kanun yoluna başvurulabilir (KK md.17/6).
Sulh ceza hakimleri genelde dinleme (duruşma) yapmamakta, dosya hakkında önce bilirkişi incelemesi yaptırıp tarafların bilirkişi raporuna karşı beyanlarını aldıktan sonra dosya üzerinden karar vermektedir.
Belirtilmelidir ki yurda getirilmesi gereken tutarın yurda getirildiği ve gümrük beyannamelerinin açık ihracat taahhüt hesabının kapatıldığı, bilirkişilerce anlaşıldığı takdirde idari para cezası verilmeyerek, idari yaptırım uygulanmasına yer olmadığına karar verilecektir.
