Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Suç İşlemek
Yazar: BEYZA ALBAYRAK
Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Suç Nedir?
Ceza sorumluluğunu etkileyen haller Türk Ceza Kanunu’nun ikinci kısım ikinci bölümünde ceza sorumluluğunu azaltan veya kaldıran nedenler başlığında düzenlenmiştir. Bu nedenlerden biri olan ve Türk ceza kanununun 34. maddesine konu olmuş olan geçici neden, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma hali ve alkol ve uyuşturucu madde etkisi altında suç işlemek incelenecektir.
Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma Nedir?
Geçici nedenler; devamlı olmayan, yalnızca geçici bir süre için kişinin algılama yeteneğine, davranışlarına ve iradesine etki eden nedenlerdir. Kişi, alkol ve uyuşturucu madde etkisi altındayken algılama yeteneğinden yoksun olup davranışlarını yönlendiremediği için kusurun iki temel esası olan irade ve algılama yeteneğinin geçici kaybı kabul edilir. Dolayısıyla bu halde olan kişinin iradesinin ve algılama yeteneğinin, yani kusur yeteneğinin olmadığı kabul edilir.
Bir kişinin işlediği fiil nedeniyle kusurlu kabul edilebilmesi için, somut olayda özgür iradesiyle hareketlerini yönlendirebilmeli, gerçekleştireceği fiilin haksızlık teşkil ettiğinin bilincinde olmalı, yani algılama yeteneği ve karar verme iradesiyle hareket ediyor olmalıdır. Ancak alkol ve uyuşturucu madde etkisinde olan kişi iradi hareket edemez ve algılama yeteneğinin geçici kaybı sebebiyle kusur sorumluluğu ortadan kalkar. Bu etki altında suç işleyen kişinin kusur yeteneği bulunmadığından cezai sorumluluğu da yoktur. Ancak iradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisi altına suç işleyen kişinin ceza sorumluluğu ortadan kalkmaz (TCK m. 34/2).
Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma Halleri Nelerdir?
TCK m. 34 uyarınca, kanun koyucu alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma hallerini ikiye ayırarak düzenlemiştir. İlki isteyerek yani iradi olarak ikincisi istemeyerek yani irade dışı alkol ve uyuşturucu kullanılmasıdır.
TCK 34. madde Metni:
Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez.
İradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç işleyen kişi hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
İlk fıkrada bahsedilen irade dışı alınan alkol ve uyuşturucu etkisiyle kişinin kusur yeteneğinin ortadan kalkmış olması sebebiyle alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma hali sayılmıştır ve ceza verilmeyeceğini belirtmiştir. Bu kapsamda zorla alınan alkol veya maddeler de dahildir çünkü kişi özgürce iradesini kullanabilir durumda değildir. İradesi dışında zorla bu maddelere maruz bırakılmış olduğundan bu fıkrayı kapsamındadır.
Yine bilmeyerek, yanılarak alınan alkol veya uyuşturucu madde de kişinin irade dışı hareketi kapsamına girer. Çünkü kişinin bilinci ve iradesi alkol ve uyuşturucu kullanmak yönünde değildir. İradesi o yönde olmayarak kullanılmış olur. Geçici nedenler ise, irade kaybının geçici bir nedenden kaynaklandığı hallerde meydana gelir. Bunlar uyku hali olabileceği gibi bazı hastalıklar da olabilir. Kişi uyku halinde davranış yeteneğinden yoksundur ve bazı hastalıklar, kişinin algılama yeteneğini ortadan kaldırabilir. Bu haller de geçici nedenler olarak madde kapsamındadır.
İkinci durum olan iradi olarak, isteyerek alkol veya uyuşturucu madde alınması halinde kanun koyucu bu durumun failin kusur yeteneğine bir etkisi olmadığını belirtmiştir. Bu halde fail cezalandırılabilecektir. Kusur yeteneğinin var olduğu kabul edilir. Kişi iradi olarak alkol veya uyuşturucu almış ve bunun etkisi altında suç işlemiş ise kendi kusuru ile algılaması bozulduğu için sorumluluğu azalmaz veya kalkmaz.
Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma Halinde Ne Karar Verilir?
CMK’nın 223. maddesine göre ceza ehliyetini tam etkileyen “geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle” suç işleyen kişinin kusurunun bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir. Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle suç işleyen kişinin kusur yeteneği yoktur. Kusur yeteneği bulunmayan kişinin işlediği fiil nedeniyle cezalandırılması mümkün değildir.
İradi Alınan Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Suç İşleme Nedir?
TCK m. 34; “Kişi, önceden kararlaştırdığı suçu işlemeye başlamadan önce, isteyerek alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde alabilir. Keza, kişi herhangi bir suç işlemeyi kastetmediği halde, isteyerek alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde almış ve bu maddelerin etkisinde iken bir suç işlemiş olabilir. Bu durumlarda, işlediği suç açısından kişinin kusur yeteneğinin var olduğu kabul edilir” şeklinde gerekçelendirilmiştir. Kanun koyucu, iradi alınan alkol ve maddelere yönelik aynı maddenin ikinci fıkrasında ise kusur yeteneğinin varlığını kabul ettiği için birinci fıkra kapsamına almamıştır.
İradi Uyuşturucu Kullanma Halinde Uyuşturucu Bağımlılığı Nedir?
Uyuşturucu bağımlılığı olan kişi, uyuşturucu maddeyi özgür iradesiyle almaktadır. Madde kullanımı, alışkanlık olduğu yönünde değerlendirilen kişilerin kendi iradeleri ile bu alışkanlığa karşı koyabileceği düşünülerek, hukuksal açıdan ceza sorumluluklarının tam olduğu kabul edilir.
Bununla ilgili bir Yargıtay kararı şöyledir:
“Sanığın soruşturma ve kovuşturma aşamasında alınan savunmalarında, uyuşturucu bağımlısı olduğunu, suç tarihinde eroin krizine girdiğini beyan ettiği, sanığın savunmasından iradi olarak uyuşturucu aldığı ve bunun etkisiyle suç işlediğinin anlaşılması karşısında, sanığın savunması ve TCK’nın 34/2. maddesi birlikte değerlendirilerek; tebliğnamede yer alan; sanığın alkol veya uyuşturucu yahut uyarıcı madde bağımlılığının olup olmadığı, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayıp algılayamadığı ve bu fiille ilgili davranışlarını yönlendirme yeteneğinin azalmasına neden olacak herhangi bir akıl hastalığının bulunup bulunmadığı hususunda rapor alınması yönündeki düşünceye iştirak edilmemiştir (Yargıtay 17. Ceza Dairesi – Karar : 2018/4447).’’
Uyuşturucu Bağımlılığı ve Akıl Hastalığının Etkisi Altında Suç İşleme Nedir?
Uyuşturucu bağımlısı kişilerde akıl hastalığı seviyesinde rahatsızlıklar bulunabilir. Bu gibi hallerde ceza ehliyetinin tespiti amacıyla adli rapor alınması gerekir. Değerlendirme de buna göre yapılır. Bununla ilgili bir Yargıtay kararı şöyledir:
“Sanığın, uyuşturucu bağımlısı olduğunu iddia etmesi ve Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Baştabipliği’nin 24.10.2007 tarihli yazısında “Karışık madde kullanımı + Antisosyal Kişilik Bozukluğu” tanısıyla olay öncesinde anılan hastanede tedavi gördüğünün belirtilmiş olması karşısında; 5237 sayılı TCK’nın 32 ve 34. maddeleri ışığında, sanığın suç tarihinde işlediği eylemin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve davranışlarını yönlendirme yeteneğinde tamamen ya da önemli derecede azalma olup olmadığı araştırılıp, yöntemince raporla saptandıktan sonra sonucuna göre, sanığın hukuki durumunun belirlenmesi gerektiği gözetilmeden eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 6. Ceza Dairesi – Karar : 2011/6572).”
Yargıtay 1. Ceza Dairesi E. 2011/3181 K. 2011/5977 T. 17.10.2011 Sayılı ilamı da bu yöndedir. Bu halde TCK m. 34 yanında, bir de TCK m. 57 gündeme gelecektir.
Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri Nelerdir?
MADDE 57 –
(1) Fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında, koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilen akıl hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar.
(7) Suç işleyen alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı kişilerin, güvenlik tedbiri olarak, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda tedavi altına alınmasına karar verilir. Bu kişilerin tedavisi, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığından kurtulmalarına kadar devam eder. Bu kişiler, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca bu yönde düzenlenecek rapor üzerine mahkeme veya hâkim kararıyla serbest bırakılabilir.
İlgili Mevzuat: Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Yargıtay kararları.
Anahtar Kelimeler: Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Suç İşlemek, Uyuşturucu Bağımlılığı ve Akıl Hastalığının Etkisi Altında Suç İşleme, İradi Alınan Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Suç İşleme, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma Halleri.
