Zaman içerisinde pek çok alan teknolojinin gelişmesinden payını almıştır. Bu alanlardan biri de köprü ve yol geçişlerinde kullanılan yeni sistemlerdir. Bunlar Otomatik Geçiş Sistemi (OGS) ve Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) olarak adlandırılmıştır. Otomatik Geçiş Sistemi, araç içine yerleştirilmiş elektronik cihaz sayesinde otoyol ve köprülerden duraksamadan geçmeyi sağlayan bir sistemken, Hızlı Geçiş Sistemi ise buna nazaran daha yeni bir sistemdir. HGS otoyollardaki ücret toplama istasyonları PTT Genel Müdürlüğü tarafından denetlenen Otoyol ve köprülerde geçiş ücretlerinin hızlı bir şekilde ödenmesini sağlayan, HGS Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından kullanıma açılmıştır. Bu sistemlerden otomatik tahsilat sağlanamadığı hallerde vatandaşlar yüksek meblağlı icra takipleriyle karşı karşıya kalabilmektedir.
Konuyla ilgili Mahkeme kararında olduğu gibi yine başkaca bir somut olayda; Otoyol A.Ş tarafından işletilmekte olan İzmir – İstanbul otoyolunda Bursa Batı yönünden İzmir’e girişi esnasında hesaptaki HGS bakiye miktarının yetersiz olması ve geçiş ücretinin alınamaması nedeniyle kişiye geçiş ücreti bedelinin 4 katı miktarında para cezası kesilmiştir. Otoyol ve köprülerdeki geçiş ücretlerinin denetlemesini yapan PTT tarafından verilen bu ceza, tüketiciye herhangi bir bildirim dahi yapılmaksızın icra organı vasıtasıyla kişi aleyhine takip başlatılmıştır. Bunun üzerine, bildirim yapılmaması nedeniyle geçiş ücreti bedelinin 4 katı miktarında kendisine takip başlatılan kişi PTT aleyhine Tüketici Hakem Heyetine başvuruda bulunmuştur. Tüketici Hakem Heyeti kararına göre ise PTT’nin bildirimde bulunması gerektiğine ilişkin herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığı ve Hızlı Geçiş Sistemi Etiketi Satış Kullanıcı Sözleşmesine aykırı herhangi bir durumun da bulunmaması gerekçesiyle, yapılan başvuruyu reddetmiştir.
Bu karar üzerine Tüketici Hakem Heyeti Kararının İptali için Tüketici Mahkemesine taşınması sonucunda, Tüketici Mahkemesi sıfatıyla davaya bakan Asliye Hukuk Mahkemesi (Bazı il/ilçe adliyelerinde Tüketici Mahkemesi bulunmaması sebebiyle davaya Asliye Hukuk Mahkemesi Tüketici Mahkemesi sıfatıyla bakmaktadır), Tüketici Hakem Heyeti’nin vermiş olduğu kararının kaldırılmasına ve bildirimde bulunulmaması nedeniyle tüketicinin uğradığı zararların ödenmesine karar vermiştir. Asliye Hukuk Mahkemesi kararında, “Tüketici geçiş ihlalini bilebilecek konumda olsa da ödemesi yaptırılan ceza miktarına ilişkin tüketiciye gerekli bildirim ve ihtarın yapılması gerektiği, bildirim yapılmadan cezanın tüketiciye tahakkuk ettirilemeyeceği, bu bildirimin hukuk ve sosyal devlet ilkesinin bir gereği olduğu ayrıca THK’nın ruhuna ve münderecatına uygun olduğu anlaşılmakla davanın kabulüne karar verilerek hüküm kurmak gerekmiştir” şeklinde belirtmiştir.
Örnek olarak, Osmangazi köprünün giriş-çıkış kısmında makineden kaynaklanan bir arıza nedeniyle bariyerlerin açık kalması ve fişin verilmemiş olması olabilir, burada kusur kanaatimizce köprü geçişlerini işleten işletmeden kaynaklanmaktadır. Devlete ait olan yollardan ücretsiz geçişte bulunulması halinde belirtilmesi gereken süre içerisinde gerekli olan ücret ödenmezse kişilerden belli bir oranda fark alınmaktadır. Eğer bu tarz geçiş yerleri özel işletmeye ait yerlerden ise alacaklı taraf olarak özel işletme, geçiş ihlali yapan borçlu hakkında icra yoluyla bu bedelin tahsilini istemektedir.
Hukukun genel ilkelerinden biri bildirimsiz ceza olmayacağıdır. Yukarıda belirtmiş olduğumuz somut olay hakkında verilen kararda da açıklandığı üzere, kişiye bildirimde bulunmadan para cezası uygulaması yapılması, hukuka aykırı bir nitelik taşıyacaktır. Bu nedenle normalde fiş alarak geçiş yapılan köprülerden, bariyerin açık olması veya fiş alınamaması sebebiyle geçiş yapan kişiler için bariyerin açık kalması veyahut fiş alınamaması hususu kişilerce bilinebilen bir durum olmadığı için bu durum; henüz varsa bir borcun kişiye tebliğ edilmediği anlamına gelmelidir. Bildirimsiz ceza olmayacağı ilkesine göre; ilgili kişiye tebliğ yapılmadan ödeme süresinin işlenmeye başlaması söz konusu olamayacaktır. Bu bildirim yapılmadan kişiye geçiş ücreti yansıtılmamalı ve bildirim yapılmaması sebebiyle gerekli görülen süre içerisinde ödeme yapılmadığı zamanda kişiye aleyhine de icra takibi başlatılmamalıdır.
