Deepfake teknolojisi, son yıllarda hızla gelişen yapay zeka ve görüntü işleme teknolojileri sayesinde oldukça yaygın hale geldi. Deepfake, belirli bir kişinin yüzünü, mimiklerini ve konuşmalarını başka bir kişinin görüntüleri üzerine yerleştirerek gerçekmiş gibi bir izlenim oluşturuyor. Ancak bu teknoloji, yasal olmayan amaçlar için kullanıldığında ciddi sonuçlara yol açabiliyor. Makalemizde deepfake ve cezai boyutunu inceleyeceğiz.
Son haftalarda internete yüklenen ve “deepfake” denilen sahte cinsel içerikli videolarla ilgili pek çok haber çıktı, ve bu sahte videolar görünen o ki ilerleyen zamanlarda cinsel içerik yanında, mizah, karalama, propaganda amaçlı olarak çeşitlenerek daha da fazlalaşacak. Peki, nedir bu deepfake videolar?
Bu yeni teknoloji, ismini deepfake isimli Reddit kullanıcısından almıştır. Aslında, deepfakes isimli kullanıcı kamusal kullanıma açılmış bir faceswap (yüz değiştirme) uygulamasını mükemmelleştirmeye çalıştırmak için yola çıkmıştır. Nöral derinlemesine öğrenme denilen ve makine öğrenmesini içeren faceswap teknolojisi, machine learning (makine öğrenimi) algoritmalarından birinin yan ürünüdür.
Bu ürün insanlar eğlensin diye de kameralara eklenmiştir. Deepfakes’in yapmaya çalıştığı işin başlarda cinsel içerikli bir yönü de yoktu, bir filmin tüm oyuncularını Nicholas Çage’e dönüştürmek, Donald Trump’a Merkel’in yüzünü yerleştirmek gibi mizahi konularla uğraşmıştır.
Yazılımın mantığı ise yüz değiştirme algoritmasına dayanmaktadır. Derin bir sinir ağı içeren ve bir insanın yüzünü sabit bir görüntüde tanımlamak ve sonra başka bir yüzle değiştirmek için programlanan akıllı uygulama bunun için saniyede 30 ila 60 fotoğraf arasında tekrarlayıp (Frames per second (FPS)), yapay zeka (AI) tarafından oluşturulan bir video üretmektedir.
Temeli TensorFlow ve Keras gibi çoklu açık kaynaklı kütüphanelere (Open Source Libraries) dayanmaktadır. Deepfakes isimli kullanıcı, ünlülerin yüzünü derlemek için Google’ın görsel aratma sistemi, stok fotoğraflar ve Youtube videoları kullandığını belirtmiştir. Yaptığı içerikleri de Youtube’a ve Reddit’e yüklediği videolarla da anlatmıştır.
Kaynakların iyi olması halinde transformasyon ile kusursuz bir sonuç elde etmek mümkün görünmektedir. Gelinen süreçte bu teknoloji; ünlülerin yüzünün aktarıldığı cinsel içerikli videolarda kullanılmaya başlanınca da popüler bir hal almıştır. Şimdiden Reddit üzerinden yayınlanan bu programı kullanan ve içerik üreten kişi sayısının 20.000 kişi olduğu belirtilmektedir.
Yapılan haberlerde ise tartışma yapılan yönü salt bundan ibaret değildir. Politik riskleri de barındırabileceği, bu teknoloji kullanılarak politik liderlerin saygınlığının düşürülmesi amacıyla otonom sistemlerle yanlış bilgilerin internette hatta televizyonlarda yayınlanabileceği eleştirisi getirilmiştir. Dolayısıyla, gelecekteki seçimleri etkilemesi riski de öne çıkarılmıştır.
Telefonlara yüklenen aplikasyonlar ile bu içeriklerin yaratılması artık neredeyse çok basit bir hale gelmiştir ve teknolojisi ise her geçen günde daha da ilerlemektedir. Bizim yazımızı ilgilendiren kısım ise; bu tip bir içeriklerin yarattığı hukuki sorunsal yanında bu içeriklerin nasıl engelleneceği ile mağduru olan kişilerin başvurabileceği yolların neler olduğu noktasındadır.
Uygulamanın neden olduğu sorun; bir insanın, gerçek olmayan ve sanal olan bir ortamda kişilik hakkına saldırı derecesine varan ve rızasının olmadığı bir duruma sokulmasıdır. İnternete konulan verilerin yok edilmesinde yaşanan zorluklar düşünüldüğünde ise durumun vahameti daha da ilginç bir hal almaktadır.
Bu yeni teknolojiye mağdur kalan insanların başvurabilecekleri çokça hukuki imkan bulunmamakla birlikte; mevcut imkanlarında yetersizliği ayrı bir tartışma konusudur. Hukukun teknolojinin her alanında olduğu gibi internet ve özellikle yapay zeka alanında yaşanan gelişmeler karşısında geride kaldığı son bir yıldır bu alanda yapılan pek çok seminer ve panelin konusunu oluşturmuştur.
Hukuki açıdan değerlendirildiğinde, ortada kişilik hakkına açık bir saldırının olduğu değerlendirilebilir, bu kapsamda mağdur olan kişi;
Türk Medeni Kanunu’nun 24 ve 25. maddesi uyarınca; önceden biliyor ise saldırı tehlikesinin önlenmesini, sürmekte olan saldırıya son verilmesini, sona ermiş olsa bile etkileri devam eden saldırının hukuka aykırılığının tespitini kendi yerleşim yerinde bulunan hakimden isteyebilecektir.
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 6, 8, 8/A ve 9. maddesi uyarınca; kişilik hakkına açık saldırı niteliği taşıyan bu içeriğin çıkartılmasını içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içerik veyahut yer sağlayıcı aracılığıyla sunulan içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilecektir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 245/A maddesi uyarınca; bu program aracılığıyla kişilik hakkına yapılan bu saldırı nedeniyle savcılığa suç duyurusunda bulunularak bu kişilerin cezalandırılmasını isteyebilecektir.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 84. maddesi uyarınca; kişiye ait olan resmin kullanılması ve çoğaltılması yoluyla elde edilen bu içeriklerin yayınlanmasının men edilmesini isteyebilecektir.
Alternatifli verilen çözümler içerisinde en etkin ve en hızlı çözüm alınabilecek yöntem ise sosyal medya araçları üzerinden yapılıyor ise buralara 5651 sayılı kanun uyarınca yapılacak başvuru, çözüm alınılamıyor ise; içeriğe erişimin engellenmesinin talep edilmesini içeren yöntemdir.
Sonuç olarak; deepfake suçları, özellikle son dönemde artış gösteriyor ve yasal düzenlemeler de bu yönde yapılmaya çalışılıyor. Bu teknolojinin kullanımıyla gerçekleştirilen suçların cezai yaptırımları da oldukça ciddi boyutlarda olabiliyor. Bu nedenle, bu teknolojinin sadece etik ve yasal amaçlar için kullanılması ve yasa dışı kullanımlarının engellenmesi büyük önem taşıyor.
