Evlat edinme şartları Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 305 – m. 320 arasında düzenlenmiş olup, evlat edinen il evlatlık arasında soybağının kurulmasını sağlayan bir yoldur. Soybağını kuran diğer yollardan farklı olarak evlat edinme kan bağına dayanmaz.
Evlat Edinmek İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?
Küçüklerin evlat edinilmesi ile ergin veya kısıtlıların evlat edinilmesi TMK uyarınca farklı esaslara tabi tutulmuştur. Küçük ifadesinden henüz 18 yaşını doldurmamış kişiyi anlamamız gerekir. Evlat edinilecek olan kişinin küçük olup olmadığı evlat edinme başvurusunun yapılacağı tarih dikkate alınarak belirlenir.
Küçüklerin Evlat Edinilmesi
Bir küçüğün evlat edinilmesi için evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması gerekir. Bu şart ile amaçlanan esas olarak tarafların birbirlerini tanımış olmasını sağlamaktır. Bir nevi “deneme süresi” olarak da adlandırabileceğimiz 1 yıllık süre ile evlat edinen ile evlatlık arasında biyolojik bir bağ olmadığı için anne/baba ve çocuk ilişkisinin kurulması amaçlanmaktadır. Bu hususta önemle belirtmemiz gerekir ki, küçüğün evlat edinme başvurusundan sonra ergin olması halinde küçüklerin evlat edinmesine ilişkin hükümlerin uygulanabilmesi için 1 yıllık deneme süresi şartının, 18 yaşından küçükken gerçekleşmiş olması gerekir.
Evlat edinmenin küçüğün yararına olması gerekir. Küçüğün yararına olup olmadığını takdir edecek olan hakimdir. Hakimin her somut olayın şartlarına göre; tarafların ilişkileri, sosyal ve ekonomik durum gibi etmenleri ayrı ayrı değerlendirilerek karar vermesi gerekir.
Evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete ayrı bir biçimde zedelenmemesi gerekir. TMK uyarınca altsoyu bulunan bir kimsenin başka birini evlat edinmesi mümkün kılınmıştır. Ancak burada evlat edinenin diğer çocuklarının bakım, eğitim, velayet hakkı gibi hususlarının hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmemesi gerekmektedir.
Evlat edinecek olan kişilerin ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Ayırt etme gücüne sahip olmakla birlikte vesayet altında bulunan kimselerin vesayet ve denetim makamının iznini almalıdır.
Evlat edinecek kişi evli ise kural olarak evlat edineni eşiyle birlikte evlat edinmesi gerekir. Bu düzenleme ile amaçlanan evlat edinene sağlıklı ve huzurlu bir aile ortamının sunulmasıdır. Eşlerin birlikte evlat edinebilmesi için en az 5 yıldan beri evli olmaları veya 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekir.
İstisnai olarak otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğunu veya 2 yılı aşkın süreden beri nerede olduğunu bilmemesi ya da mahkeme kararı ile iki yılı aşkın süredir eşinden ayrı yaşadığını yani eşiyle birlikte evlat edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi halinde tek başına evlat edinebilir. İki aşkın süredir eşinin nerede olduğunu bilmemesi durumu için gaiplik kararının varlığı aranmamaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki iki yılı aşkın süredir devam eden ayrı yaşamanın mahkeme kararına dayanması gerekir.
Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş olması halinde diğer eşin çocuğunu evlat edinebilir. Bu düzenleme ile amaçlanan üveylik ilişkisi bulunana ailelerin bütünleşmesini kolaylaştırmaktadır.
Evli olmayan kişilerin otuz yaşını doldurmuş olmaları şartıyla evlat edinmeleri mümkündür.
Evlat edinen ile evlatlık arasında en az 18 yaş farkının bulunması gerekir.
Evlat edinilecek olan küçük, ayırt etme gücüne sahipse küçüğün rızasının alınması gerekir. Küçük vesayet altında ise, vesayet dairlerinin izniyle evlat edinme söz konusu olabilir. Vesayet daireleri izin verirken çocuğun menfaatini dikkate almalıdır.
Küçüğün evlat edinilebilmesi için anne/babasının rızasının alınması da aran şartlar arasındadır. Küçüğün anne yönünden çocuğu doğurduğunun tespiti, baba yönünden evlenme, tanıma veya babalık davası yoluyla soybağının kurulmuş olması durumlarında bu kişilerin rızası aranır. Ancak küçüğün anne/babasının evlat edinmeye rıza göstermemesi hakkın kötüye kullanılması niteliği taşıyorsa, kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli yoksun ise, küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterinde yerine getirmiyorsa evlat edinme ilişkisi kurulabilir. Rıza TMK uyarınca küçüğün veya anne ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü ya da yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir. Rıza beyanı tutanağa geçirilme tarihinden itibaren 6 hafta içerisinde aynı usulle geri alınabilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki rıza, küçüğün doğumu üzerinden 6 hafta geçmeden verilememektedir.
Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
Evlat edinenin altsoyunun açık muvafakatinin bulunması gerekir.
Evlat edinilenin evli olması durumunda eşinin rızasının alınması gerekir. Eşin rızasının alınması herhangi bir şekle tabi değildir.
Evlat edinenin bedensel ya da zihinsel özrü sebebi ile sürekli olarak yardıma muhtaç olduğu durumlarda; ergin veya kısıtlının evlat edinilebilmesi için, evlat edinen tarafından 5 yıl süre ile bakılmış olması gerekir.
Evlat edinilenin küçükken evlat edinen tarafından en az 5 yıl süre ile bakılı gözetilmiş ve eğitilmiş olması gerekir.
Evlat edinen ile evlat edinilenin en az 5 yıldan beri aile halinde birlikte yaşamaları ve diğer haklı sebeplerin mevcut olması gerekir. Diğer haklı sebeplerden kasıt ise aralarında yoğun bir kişisel ilişkinin bulunmasıdır.
Anne ve babanın rızasının alınması hariç, küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler kıyasen erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesine de uygulanır.
Evlat Edinme Mahkeme Kararı
Kanunun aradığı şartların varlığı halinde evlat edinenin mahkemeye başvurması ile verilecek olan mahkeme kararı ile hukuki ilişki kurulmuş olur. Yenilik doğurucu nitelikte olan mahkeme kararı, çekişmesiz bir yargı faaliyetidir. Evlat edinme ilişkisinin kurulmasına dair kararın tüm ilgililere bildirilmesi gerekir.
Yetkili mahkeme tek başına evlat edinmede evlat edinenin oturma yeri mahkemesi, birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesidir. Aile Mahkemeleri; Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev, Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. maddesine uyarınca görevlidir.
Evlat Edinme İlişkisinin Sonuçları Nelerdir?
Evlat edinme ilişkisi ile evlat edinen ile evlatlık arasında soybağının kurulması, hısımlık ilişkisinin meydana gelmesi sağlanır.
Evlatlık ilişkisi ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz.
Çocuk ile kişisel ilişki kurulması, çocuğun bakımı, eğitimi, temsili, çocuğun mallarının yönetimi, çocuğun mallarından yararlanma yetkileri yani anne ve babaya ait olan haklar ve yükümlülükler ilişkinin kurulması sonucu evlat edinene geçer.
Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına anne ve baba adı olarak evlat edinen eşlerin adı yazılır.
Evlat edinme ilişkisinin kurulması, evla edinen ile evlatlık veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında kesin bir evlenme yasağı meydana gelir. Yasağa aykırı olarak yapılan evlilikler mutlak butlan ile geçersizdir.
Evlat edinme ilişkisinin kurulması ile evlatlık ve altsoyunun mirasçılığı tek yönlüdür. Evlatlık ve altsoyu, evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olabilirken evlat edinen ve hısımları evlatlığa mirasçı olamazlar.
Evlatlığın küçük olması halinde evlat edinenin soyadını alır. Ayrıca evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir. Ergin olan evlatlığın soyadı meselesi ise kendisine bırakılmıştır; dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
5091 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu m.17 uyarınca Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen, ergin olmayan kişi milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hal bulunmamak koşulu ilse karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.
Evlat Edinme İlişkisinin Sona Ermesi
Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse, hâkimden evlâtlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler. Vesayet dairlerinin, küçüğün anne ve babasının, evlat edinilenin eşinin rızasının alınmaması durumlarında söz konusu olur. Ancak belirtmek gerekir ki, ilgili kişilerin rızasının verilmesindeki sadece şekli eksiklikler evlat edinme ilişkisinin iptaline yol açmaz. Mesela anne baba rızasının yetkili olmayan bir mahkemeye beyan edilmesi durumunda sadece şekli bir eksiklik söz konusu olduğu için bu duruma dayanarak iptal davası açılamaz.
Evlat edinme ilişkisinin iptaline yol açacak “esasa ilişkin” noksanlıklar evlat edinme ilişkisinin kaldırılması nedeni olabilir. Mesela evlat edinilenin bakımının ve eğitiminin sağlanmaması, gerekli olan asgari yaş sınırlarının gerçekleşmemesi, birlikte evlat edinme kurallarına aykırı hareket edilmesi durumları örnek olarak gösterilebilir. Dikkat edilmesi gereken husus, evlat edinme ilişkisinin sona erdirilmesinin çocuğun menfaatini ağır biçimde zedeleyeceği hallerde iptal kararı verilemez.
İptal kararı için yetkili ve görevli mahkeme evlat edinme ilişkisini kuran mahkemedir. Dava hakkı, evlâtlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak bir yıl geçmekle düşer.
Detaylı bilgi için ekibimizle iletişim kurabilirsiniz.
