Finansal kiralama (leasing) taşınır ya da taşınmaz bir mülkün kullanım hakkının, belirlenen tarihler içerisinde bir değer karşılığında kiracıya verilmesini sağlayan işlemdir. Finansal kiralamayı diğer kiralama sözleşme türlerinden ayıran en önemli özelliklerden biri; malın hukuki sahibi ile ekonomik olarak sahibi olan kişilerin farklı olmasıdır. 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte bu sistem geliştirilerek uygulanmaya devam etmektedir.
Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Nedir?
6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketeri Kanunu madde 3/ç’ye göre;
Finansal Kiralama: Bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla; bu Kanun veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi, kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması, kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemini ifade etmektedir.
Ancak, belirtmek gerekir ki; finansal kiralama sözleşmeleri, Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) hüküm altına alınan tipik kira sözleşmelerinden, uygulanacak mevzuat, tarafların yükümlülükleri, kiralayan sıfatı ve birçok açılardan farklılık göstermekte olup; her iki sözleşme birbiri ile karıştırılmamalıdır.
Finansal Kiralamanın Faydaları ve Sakıncaları Nelerdir?
Finansal Kiralamanın Kiracı Bakımından Faydaları
Finansman kolaylığı sağlar, finansal kiralama sayesinde kiracılar banka kredi limitlerini kullanmadan yatırım yapma imkanına sahip olurlar. Olumsuz siyasi kararlardan ve enflasyondan korur. Şöyle ki; faiz artırım kararları ya da enflasyonun artması finansal kiracıyı etkilemeyecektir.
Zira, yapılan sözleşme gereği ödemelerini yapmaya devam edecek ve bu kararlardan etkilenmeyecektir. Kiracı, kendine uygun bir şekilde ödeme planı yapabilecektir. Örneğin, dönemlik kazanç sağlayan bir çiftçiden bahsediyorsak; ödeme planını hasat zamanına göre ayarlama imkânı olacaktır. Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti leasing şirketinde olacağı için kiracının ayrıca bir teminat vermesine gerek kalmayacaktır.
Finansal Kiralamanın Kiralayan Bakımından Faydaları
Satışa nazaran daha yüksek bir karlılık oranı sağlamaktadır. Malın mülkiyeti leasing şirketinde olduğu için risk oranı düşüktür. Teşviklerden yararlanmaya olanak vermektedir. Bunun dışında, gümrük vergisinden muafiyet ile diğer vergi ve harçlardan muafiyet ya da indirim kolaylığı sağlamaktadır.
Finansal Kiralamanın Vergi ve Harç İstisnaları
Finansal kiralama sözleşmesi kapsamında seçilen mal ve yatırımın Teşvik Belgesi kapsamında olması halinde, finansal kiralama konusu mala ilişkin devlet destekleri finansal kiralama şirketine devredilmektedir. Finansal kiralama şirketi de kira ödemeleri aracılığıyla kendisine devredilen destekleri kiracısına yansıtabilmektedir.
6361 Sayılı Kanun’a göre; satın alma hakkı bulunmayan bir sözleşmeye dayanarak veya satın alma hakkı bulunsa dahi teşvik belgesinde, gümrük muafiyetinden yararlanması öngörülmemiş malların Türkiye’ye girişinde, gümrük mevzuatının süre kısıtlaması hariç, sözleşme süresine bağlı olarak Gümrük Kanunu’nun geçici ithalat rejimine dair hükümleri uygulanmaktadır. Sözleşme süresi sonunda finansal kiralama konusu malların kiralayana iade edilmek üzere yurt dışına çıkarılmak istenmesi durumunda ise daha önce alınan teminat Gümrük Kanunu hükümlerine göre çözülür.
Finansal kiralama sözleşmesi süresi sonunda; finansal kiralama konusu malların kesin ithalatının yapılması hâlinde gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki cari kur ve Gümrük Kanuna göre belirlenecek kıymeti üzerinden hesaplanacak gümrük vergileri ve ek mali yükümlülükler tahakkuk ve tahsil olunur.
Finansal kiralama şirketi, finansal kiralama işlemine konu makine ve teçhizatlar için, teşvik belgesi sahibi yatırımcı ile sözleşme yapması ve bu yatırımcıya malları kiralaması durumunda gümrük vergisi muafiyeti ve K.D.V. istisnası desteklerinden yararlanabilir.
Belirtmek gerekir ki; muafiyet ve istisnadan yararlanabilmek için teşvik belgesini düzenleyen ilgili merci tarafından finansal kiralamaya konu makine ve teçhizat listesinin onaylanmış olması gerekir. Yatırımcının teşvik belgesinin olması yeterli olup; ayrıca finansal kiralama şirketi adına düzenlenmiş bir teşvik belgesi gerekmemektedir.
Teşvik ile alınmış bir malın başka bir yatırımcıya devrinin talep edilmesi halinde, devreden ve devir alacak olanın birlikte finansal kiralama şirketine müracaat etmesi ve yeni bir sözleşme yapılması gerekmektedir. Devir alacak olan yatırımcının teşvik belgesinde yer alan desteklerin, devreden yatırımcının yararlandığı desteklerden daha düşük olması veya hiç yatırım teşvik desteği bulunmaması durumunda fazladan yararlanılan destekler ilgili mevzuat çerçevesinde geri alınır. Teşvikli olarak hazırlanmış olan sözleşmenin feshi halinde de tüm teşvik desteklerinin iadesi gerekecektir.
Finansal kiralama sözleşmeleri ve sözleşmenin tadiline ilişkin belgeler ile bunların teminatı amacıyla düzenlenen tüm belgeler damga vergisinden muaftır. Ayrıca, finansal kiralama sözleşmesi ve sözleşmenin teminatları ile ilgili yapılacak işlemler harçtan müstesnadır.
“Sell & Lease Back” yöntemi ile yapılan kiralama sözleşmeleri kapsamında kiralanan taşınmazların sözleşme süresi sonunda kiracı adına tapuya tescili tapu harcından müstesnadır.
Finansal Kiralamanın Sakıncaları
Finansal kiralamanın sakıncalarından ise şu şekilde bahsedebiliriz; küçük ve orta ölçekli firmalar tarafından daha çok tercih edilen bir yöntem olması kiralama şirketlerinin riskini arttırmaktadır. Kira ödemelerinin dövizle belirlenmesi halinde ise kiracı açısından kur riskini ortaya çıkarmaktadır.
Finansal Kiralamanın Türleri Nelerdir?
Finansal kiralama sözleşmelerinin türleri ve detayları makalemizde incelenmiş olup; başlıca türleri şöyledir:
Finansal Kiralama: Leasing yapılacak mal, leasing şirketi tarafından satın alınır ve kiralanır. Sözleşme süresince kiracı kullanım hakkı elde eder, sözleşme sonucunda ise malın sahipliği sembolik bir bedelle kiracıya devredilir. Kiracı kullanım hakkı üzerinden amortisman ayırmalıdır. Farklı bir deyişle, amortisman; yıpranma payı, kullanım süresince mülkten elde edilen kârın bir bölümünün, mülkiyette meydana gelen yıpranmaların, aşınmaların bakımı için ayrılan bedeldir.
Faaliyet Kiralaması (Operasyonel Leasing): Faaliyet kiralaması ise bir malın kısa dönemli olarak kiralandığı; mülkiyetin kiracıya geçmediği leasing türüdür. Kiralama süresi malın ekonomik ömrünün yüzde 80’ini geçemez ve kiracının sözleşme boyunca malın kullanım hakkı için ödeyeceği kira bedellerini toplamının bugüne indirgenmiş hali de malın bugünkü değerinin yüzde 90’ının aşmamalıdır. Operasyonel kiralamalarda; kiralanan malın teknik bakımı, onarımı, vergileri, sigortası gibi tüm masrafları leasing şirketine aittir. Mala ilişkin tüm operasyonel süreç ve maliyetlere leasing şirketi katlanır. Bu durum kiracı şirket açısından sabit ödemeler haricinde belirsiz birtakım masraflardan kurtulma anlamına gelmektedir.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Konusu
Sözleşmenin konusu Kanun’da da açıkça belirtildiği üzere; taşınır ve taşınmaz mallar ile bütünleyici parça ya da eklenti niteliğine bakılmaksızın asli niteliğini koruya her bir mal finansal kiralamaya konu olabilir. Bunun dışında, bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları da finansal kiralamaya konu olabilen mallardandır. Ancak, patent gibi fikri sınai haklar sözleşmeye konu edilemez. Finansal kiralama şirketi; kiracının talebi ve seçimi üzerine, bizzat kiracının kendisinden ya da üçüncü bir şahıstan sözleşme konusu malları temin edebilir.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Tarafları
Yatırım yapmak, işini geliştirmek veya sermayesini verimli kullanmak isteyen ve hukuki işlem yapma ehliyetine sahip, üretim yapan ya da farklı alanlarda faaliyet gösteren anonim ve limited şirketler, şahıs firmaları, serbest meslek sahipleri, ticari işletmeler ve bunun gibi her türlü kurum ve kuruluşlar leasing yönteminden faydalanabilir. Leasing işleminden faydalanmak isteyen özel veya tüzel kişiler kiracı sıfatıyla sözleşmeye taraf olabilirler.
Kiralayan sıfatını haiz olabilenler ise; katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları ile leasing şirketleridir. Kanun gereği bu kuruluşlar dışındaki kişi ve kurumlar finansal kiralama sözleşmesini kiralayan sıfatı ile imzalayamazlar.
Sözleşme kapsamında malı kiralayan şirketler sadece leasing şirketleri olabilir. Bu şirketlerin kuruluş şartları 6361 Sayılı Kanun kapsamında belirtilmiştir. Buna göre, kuruluş ve faaliyet izni için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’ndan izin alınması ve Kanun’da sayılan diğer şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Hazırlık Aşaması
İlk etapta kiralanmak istenen mal belirlenir ve bir leasing şirketi ile iletişime geçilir.
Leasing adına malın proforma faturası kestirilir ve fatura leasing şirketine iletilir.
Leasing şirketi tarafından gerekli analizler ve değerlemeler yapılır. Proforma dikkate alınarak geçici bir ödeme planı oluşturulur.
Elde edilen bilgiler ile eksiksiz bir şekilde leasing sözleşmesi hazırlanır ve taraflar arasında imzalanır.
Sözleşmenin imzalanması akabinde Finansal Kurumlar Birliği’ne sözleşme tescil ettirilir.
(Malın leasing tarafından satın alınması akabinde; leasing konusu mal, taşınmaz ise tapu kütüğünün beyanlar bölümüne şerh edilmesi gerekir. Sicile kayıtlı bir taşınır ise bu malların kayıtlı oldukları sicile tescil edilir. Özel sicile kayıtlı olmayan mallar ise Finansal Kurumlar Birliği tarafından tutulacak özel sicile tescil edilir.)
Sözleşmenin imzası sonrası leasing şirketi, sözleşme konusu malı satın alır.
Malın satın alımı gerçekleştirildikten sonra kesin ödeme planı (satın alma bedeli, masraflar, vergiler ve sair giderler dahil edilerek) çıkarılarak kiracıya noter kanalı ile ihbar edilir.
Kesin ödeme planında yer alan şekilde kiracı kira ödemelerine başlar.
Sözleşme süresince kiracı mülkü kullanır. Sözleşme sonrasında kimi durumlarda mülkün sahipliği leasing şirketinde kalırken, kimi durumlarda kiracıya devredilir. Bu durumun detayları sözleşmede yer alır.
Finansal Kiralama Sözleşmesinde Kiralama Süresi Ne Kadardır?
Bilindiği üzere finansal kiralamada taraflarca kararlaştırılan süre boyunca kiracıya malın kullanımı vaat edilmektedir. Leasing sözleşmesi, kiralamanın şartlarını ve koşullarını belirler. Bu noktada, kiralama süresi sözleşmenin bir parçası olup; sözleşmede kiralama süresinin bulunması gerekmektedir.
Sözleşmede aksine hüküm yoksa kira süresi sonunda kiralananı, kiraya verene teslim etme borcu.
Belirtmek gerekir ki; kiracı, malı kiralayanın yazılı izni olmaksızın başka bir yere nakledemez. Ancak, niteliği gereği sabit olmayan malın hareket programları, hareket tarihi ve güzergahının belirtilmesi sureti ile kiracı tarafından kiralayana bildirilerek yazılı izin talep ederek nakledebilir. Kiracın malı kiralayandan habersiz nakletmesi durumunda kiralayan sözleşmeyi tek taraflı feshedebilecektir.
Bununla birlikte, kiracı, mal ile ilgili oluşacak her türlü değişikliği kiralayana bildirmekle yükümlü olup; her türlü belgeyi de kiralayana ibraz etmesi gerekmektedir. Malın kullanılması veya işletilmesi sırasında, her cins, nitelik ve derecedeki hasar ve zarardan doğan bütün sorumluluk tamamen kiracıya aittir. Herhangi bir şekilde kiralayanın zarar ve hasardan sorumlu tutulması halinde; kiracıya rücu hakkı saklıdır.
Kiracının, kiralayana vermiş olduğu kimlik, adres ve ortaklık yapısına ilişkin bilgilerde herhangi bir değişiklik olduğunda, değişiklikleri en geç bir (1) ay içerisinde kiralayana bildirmelidir.
Kiracının Hakları
Sözleşmede kendisine verilen hakları mülk sahibinden yazılı izin alarak devredebilir.
Sözleşmede aksi belirtilmediği takdirde, vade sonu geldiğinde sembolik bir bedelle mülkiyete sahip olabilir.
Sözleşmedeki çerçeveye uygun olmak koşulu ile kendisine ve işletmesine fayda sağlayacak şekilde maldan yararlanabilir.
Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayana ait olmakla birlikte; taraflar sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının malı satın alma hakkına sahip olacağını kararlaştırabilir.
Kiracının Malı Üçüncü Şahıslara Devretmeme ve Kullandırmama Yükümlülüğü
Kiracı, malı üçüncü şahıslara devir ve temlik edemeyeceği gibi; kiralayanın yazılı izni olmadan üçüncü şahısların bedelli ya da bedelsiz olarak kullanımlarına ve/veya yararlanmalarına terk edemez. Kiracı malı, mal beyanı içine dahil edemez, ayni veya şahsi bir hak ile takyit edemez, bu yönde taahhüt ve beyanda bulunamaz. Ayrıca, malı satamaz. Kiracının bu yükümlülüklere uymaması kiralayana tek yanlı sözleşmeyi feshedebilecektir.
Kiralayanın Borçları ve Sorumluluğu
Kira Konusu Malın Zilyetliğini Kiracıya Sağlama Borcu
Belirtmek gerekir ki; kiralayan, kiracı tarafından talep edilen malın mülkiyetini edinmek zorundadır. Bu noktada, Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu (FFFK) madde 18 ve 24’e göre finansal kiralama sözleşmesinin en önemli unsuru olan kiralayanın, kiralananın zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya devretme borcu, kiralayanın asli edim yükümlülüğünü oluşturur.
Dolayısıyla, kiralayan, kiralananı kiracıya tahsis amacına, kullanma ve yararlanmaya uygun bir şekilde teslim etmek, kira süresi içinde de malın kullanıma ve yararlanmaya uygun durumda olmasını sağlamak zorundadır. Ayrıca, taraflar, kiralananın zilyetliğinin, kiracıya devir zamanını sözleşmede serbestçe kararlaştırabilirler.
Malın kiracıya teslim edilmemesi durumunda; kiracı, kiralayana karşı TBK madde 123, 125, 126’da düzenlenmiş olan borçlunun temerrüdüne ilişkin hükümlere başvurabilir.
Kiralayan; ifa zamanında kiralananı, kiracıya teslim etmezse temerrüde düşer. Dolayısıyla, kiracı temerrüde düşen kiralayandan isterse, aynen ifa ve gecikme tazminatı, aynen ifa ve tazminattan vazgeçtiğini bildirerek müspet zararın tazminini ya da sözleşmeyi feshederek uğramış olduğu zararın tazminini isteyebilir.
Kiracının, Kira Konusu Malı Kullanmasına ve Ondan Yararlanmasına Katlanma Borcu
FFFK madde 24/1’e göre kiracı malın zilyedi olarak, maldan her türlü faydayı elde etme hakkına sahiptir. Kiralayan, kira konusu malın zilyetliğini sözleşmenin amacına uygun olarak her türlü faydayı elde edecek şekilde kiracıya devretmek ve sözleşme sürecince kiracının maldan yararlanmasına engel olacak davranışlardan kaçmakla yükümlüdür. Kiralayan, kiracının kira konusu maldan yararlanmasını belirli bir şekilde bağlama veya kısıtlama yoluna gidemez. Kiralayanın bu borcu sözleşme süresince devam eder.
Kira Konusu Malı Bir Üçüncü Kişiye Devretmeme Borcu
Belirtmek gerekir ki; FFFK madde 27 uyarınca sözleşmede aksi öngörülmemişse, kiralayan malın mülkiyetini bir üçüncü kişiye devredemeyecektir. İlgili hüküm ile kiralayanın maliki olduğu kira konusu mal üzerindeki tasarruf hakkı sınırlandırılmıştır. Fakat, sözleşmede kararlaştırılması durumunda mal üçüncü bir kişiye devredilebilecektir.
Kira Konusu Malın Ayıplarından Sorumluluk
Finansal kiralama ilişkisinde satıcı tarafından kiracıya teslim edilen malın ayıplı olması, kiracının olduğu kadar kiralayanın da zararınadır. Belirtmek gerekir ki; malın kiracının seçimi ve talebi üzerine üçüncü kişiden sağlandığı durumda kiralayanın ayıp sebebiyle sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak, kiralayan kendisine ait bir malı kiraya vermesi durumunda ayıptan sorumlu olacaktır.
Kiracının Malı Satın Alma Hakkı ve Bu Hakkını Kullanması
Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayana aittir. Ancak, taraflar sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının, malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilir.
Finansal kiralama konusu tescile tabi taşınır mala ilişkin kiracı adına satın alma hakkının doğumundan itibaren otuz günlük süre içinde bu hakkın kiracı tarafından kullanılmaması ve 6361 Sayılı Kanunun 32’nci maddesi uyarınca malın kiralayana iade edilmemesi durumunda, taraflar arasında yapılan sözleşmede bu hususta karara varılmış olması ve kiracıya konu hakkında tebligat yapılmış veya adresinde bulunmadığından tebligat yapılamamış olsa dahi sözleşme gereği tebliğ edilmiş sayılması halinde, kiralayan tek taraflı olarak kiralananı kiracıya devir ile ilgili her türlü işlemi yapabilir. Bu kapsamda mülkiyeti devir işlemi ile ilgili kiralayan tarafından yapılan tek taraflı talepler ilgili sicil tarafından yerine getirilmektedir.
Malın Sigorta Edilmesi
6361 Sayılı Kanun’un madde 24/4 hükmü gereği kiralama konusu malın sigorta ettirilmesi zorunludur. Malın kimin tarafından sigorta ettirileceği sözleşmede gösterilir. Ancak, belirtmek gerekir ki; sigorta primleri kiracı tarafından ödenir. Ayrıca, malın sözleşme süresi içinde hasar ve ziyaı sorumluluğu kiracıya ait olup; bu sorumluluk ödenen sigorta miktarının karşılanmayan kısmı ile sınırlıdır ve sigorta miktarını aşan kısım kiracı tarafından karşılanmak zorundadır.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Sona Erme Halleri Nelerdir?
Sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça sözleşme süresinin sona ermesi,
Kiracının iflası,
Kiracının ölümü ve fiil ehliyetini kaybetmesi.
Bu sözleşme olağan ya da olağanüstü yollarla sona erebilir. Kiracının kira borcunu tamamlayarak kendiliğinden sona erebileceği gibi kiracının iflası, kiracının ölümü veya fiil ehliyetini kaybetmesi, kiracının kira bedelini ödememesi sonucu temerrüde düşmesinden kaynaklı ve Kanun’da yazılı başkaca nedenlerden dolayı sona erebilir.
Sözleşmenin feshinden itibaren ise kiraya veren, sözleşmeye konu mala el konulmasına yönelik mahkemelerden tedbir kararı alabileceği gibi malın bedeline uygun teminat yatırarak dava süresince mal üzerindeki her türlü tasarruf hakkının da kendisine tanınmasını sağlayabilir. Ayrıca, belirtmek gerekir ki; sözleşme taraflarından her biri sürenin bitiminden en az üç ay önce bildirmek kaydıyla mevcut veya yeni şartlar ile sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir. Sözleşmenin uzatılması tarafların anlaşmasına bağlıdır.
Tarafların İflası ve İcra Takibine Uğramasının Sonuçları Nelerdir?
Kiracının İflası ve İcra Takibine Uğraması
Kiracının icra takibine uğraması halinde, icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir. İcra memurunun malları takip dışında tutulmasına karar verebilmesi için, sözleşmenin Kanun hükümlerine tabi ve geçerli olması gerekir. Sözleşmeye konu taşınırın özel sicile tescil, taşınmazın ise tapuya şerh edilmiş olması gerekmektedir. Malların sicilde kayıtlı olduğunu gören icra memuru derhal malların takibin dışında tutulmasına karar vermelidir. Tescil veya şerh yapılmamışsa, icra memuru takip dışında tutma işlemini yapamamaktadır.
Kiracının iflası halinde, iflas memuru Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu madde 28/I lafzı ile İcra İflas Kanunu (İİK) madde 221/1 hükmüne göre; büro teşkilinden önce, finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. Yani, kiracının iflas etmesi halinde iflas memuru büro teşkil edilmeden önce finansal kiralama konusu malların masadan ayrılmasına karar verir. İflas memurunun ayırma kararı verilebilmesi için taşınırlarda özel sicile tescil, taşınmazlarda ise tapuya şerh edilmiş olmalıdır. İflas memuru öncelikle malın tescil veya şerh edilmesi gereken özel sicili varsa bu sicile, yoksa Birlik tarafından tutulan sicile bakmalıdır. Malların sicilde olduğunu gören iflas memuru derhal ayırma karar vermelidir. Malların ayrılmaması durumunda; kiralayan finansal kiralama şirketinin malın masadan çıkarılarak kendisine verilmesi talebini reddeden iflas idaresine karşı İİK’nın 228. maddesi uyarınca istihkak davası açması gerekmektedir. İflas eden kiracı, sözleşmede öngörülmemiş olsa bile vakit kaybetmeden kiralayanı haberdar etmeli ve ayrıca iflas dairesine malın finansal kiralamaya konu olduğunu, mülkiyetin kiralayana ait olduğunu ve tescil ve şerhin varlığını bildirmelidir.
Bununla birlikte, kiracının tasfiye sürecine girmesi veya tasfiyeye girmeksizin finansal kiralama konusu malın tahsis edildiği işletmesini tasfiye etmesi halinde, kiracının talebi üzerine sözleşmede aksine bir hüküm bulunmuyorsa sözleşme, süresinden önce feshedilebilir.
Kiralayanın iflası ve İcra Takibine Uğraması
Kiralayanın İflası halinde, kiracının menfaatlerinin korunması amacıyla, kiralayanın iflasına rağmen sözleşmenin, süre sonuna kadar devam edeceği öngörülmüştür. Kiralayanın iflası halinde, sözleşme sona ermez. İflasın ilanından itibaren kiracı, finansal kiralama bedellerinin kiralayanın iflas masasına ödemekle yükümlü olur.
Kiralayanın icra takibine uğraması halinde, kiracının ekonomik mülkiyete dayalı menfaatlerini koruyabilmek amacıyla finansal kiralama şirketinin iflasına rağmen sözleşmenin süresi sonuna kadar devam edeceği kabul edilmiştir. FFFK madde 29/2 hükmüne göre “Kiralayan aleyhine icra yoluyla takip yapılması hâlinde finansal kiralama konusu mallar sözleşme süresi içinde haczedilemez.” Bu hükme aykırı olarak kira konusu mal haczedilirse, kiracı İİK madde 16 uyarınca haciz işlemini öğrendiği tarihten itibaren yedi (7) gün içinde İcra Mahkemesi’ne şikayette bulunabilir.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Feshi
Kiracının Kira Bedelini Ödemede Temerrüde Düşmesi (Kiracının Bir Yıl İçinde Kira Bedellerinden Üçünü Ya Da Üst Üste İkisini Zamanında Ödememesi Nedeni ile İhtara Muhatap Olması)
Kiracının Tasfiye Sürecine Girmesi veya Kira Konusu Malın Tahsis Edildiği İşletmesini Tasfiye Etmesi
Kira Konusu Malın Kiracıya Zamanında Teslim Edilmemesi
Taraflardan Birinin Sözleşmeye Aykırı Hareket Etmesi
Kiracının kiralama bedellerini, ödemekle yükümlü olduğu sigorta primlerini ödeme planı hükümleri dairesinde ödemede temerrüde düşmesi ve kiralayanın sözleşme ve kanun hükümleri çerçevesinde verdiği süre zarfında da kira bedellerini, temerrüt faizi vergi ve diğer tüm masraflarla birlikte tam olarak ödememesi halinde kiralayan sözleşmeyi derhal ve tek taraflı olarak feshetmek hakkına sahip olacaktır. Bununla birlikte bir yıl içinde sözleşmede yer alan kira bedellerinden üçünü veya üst üste ikisini zamanında ödememesi nedeniyle ihtara muhatap olan kiracılarla yapılan sözleşmeler kiralayan tarafından feshedilebilir.
Ayrıca kiracının tüzel kişiliğinin sona ermesi, feshi veya hakkında tasfiye kararı alınması, iflas etmesi, iflasının istenmesi, konkordatoya başvurması, ödeme güçlüğüne düşmesi, maddi durumunun bozulduğunun ve başkalarına olan taahhütlerini yerine getiremediğinin tespit edilmesi, hakkında icra takibi yapılması veya aciz vesikası alınması, başka bir şirket ile birleşmesi,mal varlığının veya işyerinin devri halinde kiralayan derhal herhangi bir süre vermeksizin sözleşmeyi tek taraflı olarak fesih etmek hakkına sahip olacaktır.
Son olarak taraflardan birinin sözleşmeye aykırı harekette bulunduğu hâllerde, bu aykırılık nedeniyle diğer tarafın sözleşmeyi devam ettirmesinin beklenemeyeceği durumlarda sözleşme feshedilebilir. Fesih hakkı ancak taraflardan birinin sözleşmeye aykırı hareket etmesi ve bu aykırılık sebebiyle diğer tarafın sözleşmeyi sürdürmesinin beklenemeyeceği bir durumun oluşması halinde doğar.
Sözleşmenin sona ermesiyle satın alma hakkını kullanmayan veya bu hak kendisine tanınmamış kiracı, kiralanan malı derhal geri verir.
Sonuç
Kiracı, kiracılık sıfatını kiralayanın yazılı izni ile devredebilir. Kiralayan, kiracıya bildirmek koşuluyla malın mülkiyetini başka bir kiralayana devredebilir. Sözleşmede alım hakkı tanındıysa; sürenin sonunda kiracının malı iade etmemesi halinde, belirli şartların varlığı halinde, kiralayan malın mülkiyetini tek taraflı olarak kiracıya devredebilir.
Kiracının kiralama bedelini ödemede temerrüde düşmesi ve kendisine tanınan ek sürede bedeli ödememesi, bir yıl içerisinde üç kira bedelini veya arka arkaya iki kira bedelini zamanında ödememesi nedeniyle ihtar alması hallerinde kiralayan sözleşmeyi feshedebilir.
