MGC Legal’ın Ortak Avukatlarından Çağrı KAPLAN‘ın kaleme aldığı “İnternet Alan Adı İhtilaflarının Çözümünde Tahkim Usulü” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız.
İnternet Alan Adı Kavramı ve Fonksiyonu Nedir?
Günlük hayatta sıkça duyduğumuz “internet alan adı” (domain) kavramı 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre, internet alan adı; internet üzerinde bulunan bilgisayar veya internet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan internet protokol numarasını tanımlayan adlardır.
Alan adı iki farklı şekilde oluşturulmaktadır. İlki, internetin ilk çıktığı zamandan beri var olan IP (Internet Protocol) sistemidir. Bu sistem, aralarında nokta bulunan rakam diziliminden oluşmakta olup, her bir dizilim ayrı bir internet sayfasına karşılık gelmektedir. Uzun rakam ve nokta kombinasyonları ile interneti kullanmak zor ve hataya açık bir yöntem olduğundan, ikinci sistem olan alan adı sistemi uygulamaya konulmuştur. Alan adı sisteminde internet adresi harf ve noktalama işaretlerinden oluşmaktadır. Her alan adı aynı zamanda değişmez bir IP numarasına karşılık gelmekte olup, bu iki sistemin birbirine çevrilebilmesi için “domain name server” isimli program kullanılmaktadır.
Günümüzde internetin kamu hizmetleri, haberleşme, ticaret, sosyal medya, sanat vs. gibi hayatın her alanında yaygın şekilde kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Alan adı sistemi sayesinde okunması ve akılda tutması kolay olan ve genelde adres sahipleri ile ilişkilendirilebilen simgesel isimlerin tahsis edilmesi yaygınlık kazanmıştır. Bu sayede kişiler internet sisteminde var olmak istedikleri ibarelerle (isim, marka, fikir, slogan vs) adreslenmekte ve diğer kişiler ile bu konuda ayrışabilmektedirler.
Alan adları, internet kullanıcılarını doğrudan markalara, ticari işletmelere, bankacılık işlemlerine, e-devlet sistemine, UYAP (adliye) sistemine, televizyon ve radyo gibi iletişim araçlarına, kişisel bloglara ve tamamını sayamayacağımız pek çok mecraya doğrudan ulaştırmaktadır. Bu derece büyük bir potansiyel barındıran alan adları “ilk gelen alır” prensibi ile tahsis edilmektedir.[1]
Bu durumda, alan adlarının birbiri ile benzer olması veya bir alan adının farklı kişilere ait marka ve ticaret unvanı ile aynı/benzer olması durumlarına sıklıkla rastlanılmakta ve hangi hak sahibine ne gibi hukuksal korumaların sağlanacağı konusu gündeme gelmektedir.
Şimdiden belirtmek gerekir ki; alan adı olarak tahsis edilen bir ibarenin başkası adına tescilli bir marka veya ticaret unvanı ile aynı/benzer/bağlantılı olması durumunda marka ve ticaret unvanı sahipleri -belli şartları taşıdıkları taktirde- alan adı sahibine karşı korunmaktadır. Bu kişiler Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ve Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) kendilerine tanınan korumalardan faydalanarak mahkemede alan adı sahibine karşı dava açabilir ve internet alan adının kendileri adına tahsis edilmesini talep edebilirler.
Ancak, alan adı ihtilaflarında yabancılık unsuruna sıklıkla rastlanılmakta olup, bu durumda tebligatın yurt dışındaki davalıya yapılması, mahkemeden alınacak kararın tenfizi ve bu süreçler tamamlandıktan sonra idari otorite ile alan adı değişikliği konusunda yazışma yapılması gerekmektedir. Söz konusu süreçlerin her biri ayrı ayrı uzun zaman almakta olup, bu zaman zarfında ihlalin devam etmesi nedeniyle adalet duygusunun tatmin edilmesi ve makul sürede yargılama beklentileri çoğu zaman karşılanamaz.
İşte bu noktada tahkim usulü ilgililere daha hızlı çözüm sunmaktadır. Bu nedenle, dava yolu ile ilgili ayrı bir çalışmada daha detaylı açıklama yapmak üzere çalışmamızın konusunu oluşturan tahkim yoluna geçiyoruz.
İnternet Alan Adı İhtilaflarının Çözümünde Tahkim Yolu Nedir? (BTİK ve ICANN)
Alan adı ihtilaflarının tahkim yoluyla çözümlenmesinde ilk olarak alan adı uzantısına bakılması gerekmektedir. Zira, Türkiye’nin alan adı tahkim yetkisi sadece “tr” uzantılı alan adları ile sınırlı olup, bunun dışındaki alan adı uzantıları yönünden ICANN’ın yetkisini tanıdığı yabancı tahkim merkezleri yetkilidir.[2]
Dolayısıyla, tahkim yoluna başvururken ilgililerin hangi tahkim merkezine başvuracağı konusu en baştan belirli olup, ihtilaf konusu alan adının uzantısına göre yetkili olan tahkim merkezine başvurulması gerekmektedir.
Her iki otoritenin (BTİK ve ICANN) vermiş oldukları kararlar icrai niteliktedir ve tarafları bağlar. Bununla birlikte; taraflar ister tahkim sürecini başlatmadan önce, isterse başlattıktan sonra aynı ihtilafla ilgili olarak mahkeme nezdinde dava açma hakkına sahip olup, mahkemenin vereceği karara göre tahkim kararının kaldırılması da mümkündür.
Ulusal ve uluslararası tahkim mekanizması yönünden başvuru prosedürüne ilişkin faydalı olabileceğini düşündüğümüz detaylar şu şekildedir;
İnternet Alan Adları İhtilafında Ulusal Tahkim Yolu (BTİK)
5809 Sayılı Elektronik ve Haberleşme Kanunu 5(1/a) maddesi gereğince; ülkemizde internet alan adı hizmetinin sunulmasına ilişkin politikaları belirleyen kurum Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’dır. Aynı Kanun’un 6(1/v) maddesi gereğince Bakanlık, bu alandaki politikalarını Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTİK) vasıtasıyla hayata geçirmektedir.
Bu çerçeve de BTİK, alan adı ihtilaflarını karara bağlamak üzere UÇHS (tahkim merkezi) yetkilendirilmesi ve denetlenmesi görevlerini yerine getirmektedir.[3][4]
BTİK’in yetkilendirdiği tahkim merkezleri BTİDER ve TOBB UYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi olup, bunlar sadece “tr” uzantılı alan adları ile sınırlı karar verme yetkisine sahiptirler.
İnternet Alan Adları Yönetmeliği’nin 25. maddesi gereğince; bu kapsamdaki başvurularda başvurucu aşağıdaki üç olgunun birlikte gerçekleşmiş olduğunu ispat etmelidir;
İhtilaf konusu alan adının, sahip olunan ya da ticarette kullanılan marka, ticaret unvanı, işletme adı ya da diğer tanıtıcı işaretlerle benzer ya da aynı olması,
Alan adını tahsis ettiren tarafın bu alan adı ile ilgili yasal bir hakkı ya da bağlantısının olmaması,
Bu alan adının alan adı sahibi tarafından kötü niyetle tahsis ettirilmesi veya kullanılması.
Tahkim prosedürüne ilişkin detaylar ise şu şekildedir:
Şikayet, yetkilendirilmiş tahkim merkezlerinin internet sitesinden başvuru formlarını doldurarak yapılabilmektedir.[5]
Şikayetçi, hakem heyetinin 1 veya 3 hakemden oluşturulması konusunda tercihte bulunma hakkını sahiptir. Karşı tarafta hakem sayısı konusunda tercihte bulunabilir.
Şikayetçi, aynı kişiye tahsisli birden fazla internet alan adı için tek bir başvuruda bulunabilir.
Şikayetin dinlenebilmesi için aynı talep ve iddiaları içeren devam eden farklı bir hakem heyeti başvurusu veya daha önce verilmiş bir mahkeme kararı bulunmaması gerekir.
Şikayete konu internet alan adı uyuşmazlık süresince dondurulur.
Şikayetçi başvurusunda alan adı tahsisinin sadece iptalini talep edebileceği gibi, iptal ve kendisi adına tahsis kararı verilmesini de isteyebilir.
Taraflar, hakem heyetince karar verilmeden önce birlikte talepte bulunarak şikayet hakkında karar verilmeden şikayet kaydının kapatılmasını talep edebilirler. Bu durumda hakem heyeti ücretleri taraflara iade edilmez.
Hakem heyeti, kararını basit çoğunlukla alır. Çekimser oy kullanılamaz.
Hakem heyeti, başvuruyu kabul etmesini müteakip uyuşmazlığa konu olan alan adını derhal TRABİS’e ve ilgili kayıt kuruluşuna bildirir.[6] UÇHS tarafından internet sayfasında konu ile ilgili duyuru yapılır ve alan adı dondurulur.
Kararın taraflara tebliğ edilmesinden itibaren on iş günü içinde veya uyuşmazlık çözüm mekanizması sürecinin daha önceki bir aşamasında konu hakkında ihtiyati tedbir kararının alındığının UÇHS’ye bildirilmemesi halinde alınan kararın gereği ilgili KK ve UÇHS tarafından TRABİS’e iletilmek suretiyle derhal yerine getirilir. Kararın taraflara gönderilmesinden sonra on iş günü içinde veya uyuşmazlık çözüm mekanizması sürecinin daha önceki bir aşamasında konu hakkında ihtiyati tedbir kararının alındığının UÇHS’ye bildirilmesi halinde uyuşmazlık çözüm mekanizması süreci devam eder ancak hakem ya da hakem heyeti kararı uygulanmaz. Bu durumda dava sürecinin tamamlanması beklenir ve süreç sonunda verilen mahkeme kararı, ilgili KK ve UÇHS tarafından TRABİS’e iletilmek suretiyle derhal yerine getirilir.
İnternet Alan Adları İhtilafında Uluslararası Tahkim Yolu (ICANN)
1969 yılında ABD’de askeri amaçlarla ilk internet tabanlı iletişimin gerçekleştirilmesinden sonra Birleşik Devletler Hükümeti tarafından internet protokol numaralarının yönetilmesi amacıyla IANA (Internet Assigned Numbers Authority) kuruldu.
IANA bu alandaki faaliyetlerini uzun süre sürdürmüş olup, ABD’nin internet isimlendirme sistemini kar amacı gütmeyen bir organizasyona devretme taahhütleri kapsamında operasyonlarını 1998 yılından itibaren kademeli şekilde ICANN’a devretmiş ve devir süreci 2016 yılında tamamlanmıştır.
ICANN 1998 yılında kurulmuş olup, 1999 yılından beri internet alan adı sisteminin yönetimine ilişkin yürürlükteki UDRP (Yeknesak Alan Adı Uyuşmazlık Çözüm Politikası) belgesi çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
UDRP metninde bir alan adı tahsisinin iptal edilmesi, başkasına devredilmesi veya düzeltilmesine ilişkin ilkeler yer almaktadır. UDRP kurallarının 3. maddesine göre ICANN;
a) Alan adı değişikliği yapılmasına ilişkin idari otorite kararı,
b) Mahkeme veya hakem kararı,
c) Yetkisi kabul edilen bir idari kurul tarafından verilmiş kararı,
Koşullarından birinin bulunması durumunda alan adı tahsisinde gerekli değişiklikleri yerine getirmektedir.
Ancak ICANN’ın bu konudaki yetkileri; “com”, “net” ve “org” gibi yaygın kullanılan gTLD’ler ve New gTLD’ler yönünden geçerli olup, tahkim faaliyetini ICANN’ın yetkilendirdiği tahkim merkezleri yerine getirmektedir.[7][8][9]
Bu tahkim merkezlerinin vermiş oldukları kararlar -aşağıda açıklanan istisnai haller saklı kalmak kaydıyla- bağlayıcı ve icra edilebilir nitelikte kararlardır. Taraflar uyuşmazlığı tahkime götürmek yerine mahkeme yolunu tercih edebilirler ancak tahkime gitmeye karar verdikleri taktirde ICANN’ın yetkilendirdiği tahkim merkezleri dışında bir tahkim merkezine başvuramazlar.
Bu genel açıklamalardan sonra yabancı tahkim prosedürünün detaylarına gelecek olursak; UDRP’nin 3. maddesi gereğince şikayetçi başvurusunda aşağıdaki üç olgunun birlikte gerçekleşmiş olduğunu ispat etmek zorundadır (aslında aşağıdakilerden 3. olgu kendi içinde tekrar ikiye ayrılmakta ve bu iki alt koşulun birlikte gerçekleşmesi aranmaktadır. Dolayısıyla toplamda dört koşulun gerçekleşmesi aranmaktadır);
İhtilaf konusu alan adının, şikayet edenin sahip olduğu ticaret ya da hizmet markası ile aynı veya karıştırılacak derecede benzer olması,
Şikayetlinin, ilgili alan adı üzerinde herhangi bir hakkı veya meşru menfaati bulunmaması,
Alan adının şikayetli tarafından kötü niyetli olarak tescil edilmiş ve kullanılmakta olması.
Yukarıda yazılan 2 ve 3. maddelerin somut olayda ne gibi eylemlere karşılık geldiği UDPR Policy metninin (4,b) ve (4,c) maddelerinde açıklanmaktadır (burada dikkat edilmesi gereken husus, atıf yapılan metin UDRP Rules değil, UDRP Policy metnidir).
Bu hususlar detay seviyesinde hukuk tekniği gerektirdiğinden, meslek profesyonellerince dosya bazında çalışılması gerekmektedir. Somut olayda yukarıdaki koşulların mevcut olduğu değerlendiriliyor ise, uluslararası tahkimde başvurucuların dikkat etmesi gereken diğer UDRP kuralları şu şekildedir;
Şikayet başvurusu tahkim merkezlerinin internet sitesinden elektronik başvuru formları doldurularak yapılmaktadır.
Şikayetçi, hakem heyetinin 1 veya 3 hakemden oluşturulması konusunda seçimde bulunabilir.
Şikayetçi, şikayetinde dayandığı kendisine ait markayı ve bu marka altında sunduğu mal ve hizmetleri (ileride sunmayı planladığı mal ve hizmetler dahil) açıklamalıdır.
Şikayet konusu alan adı ile ilgili varsa diğer başvurulan/iptal edilen hukuksal yollar açıklanmalıdır.
Şikayetçi, aynı kişiye tahsisli birden fazla internet alan adı için tek bir başvuruda bulunabilir.
Şikayetin yapılmasını müteakip tahkim merkezi ilgili alan adının hizmet sağlayıcısına bir yazı göndererek, ilgili alan adının tahsisine ilişkin bilgileri talep eder ve aynı yazıda alan adı üzerinde değişiklik yapılmasının tahkim süreci boyunca durdurulmasını da emreder. Hizmet sağlayıcısı bu işlemleri 2 iş gününde yapar ve işlemleri tamamlayana kadar şikayetliye (alan adı tahsis sahibi) haber vermez. İşlemler tamamlandıktan sonra şikayetçinin başvurusu alan adı sahibine bildirilir.
Şikayetli, şikayetin kendisine bildirilmesinden itibaren 20 gün içinde şikayete cevap verebilir.
Cevap dilekçesi elektronik form olarak sunulur. Cevap dilekçesinde her bir iddiaya ilişkin detaylı cevap ve delillere yer verilir. Bunun haricinde dilekçede şikayetlinin adı, posta adresi, e-posta adresi, telefon ve faks numaraları, hakem heyetinin kaç üyeden oluşmasını istediği bilgilerine yer verilmelidir. Cevap dilekçesinde ayrıca şikayet konusu alan adı ile ilgili varsa başvurulan/iptal edilen diğer hukuksal çareler açıklanmalıdır.
Şikayetli, şikayete cevap vermezse hakem heyeti şikayet dilekçesindeki iddiaları inceleyerek bir karar verir.
Hakem heyeti gerekli görmedikçe tahkim yargılaması dosya üzerinden duruşmasız olarak yapılır.
İstisnai haller hariç olmak üzere hakem heyeti atandıktan itibaren 14 gün içinde şikayet hakkındaki kararını hizmet sağlayıcısına iletir.
3 üyeli hakem heyetlerinde basit çoğunlukla karar alınır, çekimser oy kullanılamaz.
Hizmet sağlayıcısı, hakem heyetinin göndermiş olduğu kararı 3 iş günü içinde taraflara, kayıt kuruluşuna ve ICANN’a bildirir.
Taraflar, hakem heyetinin kararından önce uzlaşma sürecine girildiği beyanı ile şikayeti askıya alabilir veya uzlaşmanın gerçekleştiği beyanı ile şikayeti tamamen sona erdirebilir.
Şikayetten önce veya şikayet incelemesi devam ederken aynı alan adı ile ilgili olarak mahkemeler nezdinde başvuruda bulunulması durumunda hakem heyeti tahkim sürecini askıya alabilir, iptal edebilir veya süreci yürüterek şikayetin esası hakkında bir karar verebilir.
ICANN, hakem heyetince verilmiş olan alan adının iptali veya transferine ilişkin kararları uygulamadan önce kararın kendilerine gönderildiği tarihten itibaren başlamak üzere 10 iş günü süreyle bekler. Bu süre içerisinde şikayetli aynı konuda dava açtığını beyan ettiği ve ilgili belgeleri ICANN’a sunduğu taktirde ICANN, hakem heyeti kararını bekletecek ve daha sonra aşağıdaki koşullardan birinin gerçekleşmesi durumunda gerçekleşen koşulun içerdiği yaptırıma göre süreci ilerletecektir;
Tarafların aralarında anlaşarak hakem heyeti kararından farklı şekilde karar vermiş olmaları. Bu durumda tarafların anlaşmalarına göre tahsis değişikliği yapılır.
Açılan davanın geri çekilmesi veya reddedilmiş olması. Bu durumda hakem heyeti kararı uygulanır.
Alan adı sahibinin alan adını kullanma hakkı bulunmadığına ilişkin mahkemece karar verilmiş olması. Bu durumda mahkeme kararı uygulanır.
Sonuç
Görüldüğü üzere, hakem heyetlerince verilen kararlar hızlı ve doğrudan uygulanabilir olması yönüyle mahkeme sürecinden daha avantajlıdır. Bununla birlikte ilgililerin tahkim yargılamasının sonucunu beklemeden mahkeme sürecini yürütmeleri de mümkündür. Başta meslek profesyonelleri olmak üzere, tüm okuyucularımıza faydalı olması dileğiyle.
[4] İnternet Alan Adları Yönetmeliği md. 14 (1,b); “Kurumun görevleri aşağıda yer almaktadır;.. UÇHS’leri ve KK’ları belirlemek ve bunların iletişim bilgilerini İnternet sitesinde yayımlamak.”
[5] BTİDER için <https://www.uyusmazlik.com.tr/basvuru/>, TOBB UYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi için; <https://www.tobbuyum.com.tr>
