İrade sakatlığı sebebiyle evliliğin iptali davası, eşlerden birinin evlenmeye yönelik iradesinin yanılma, aldatma ya da korkutma sonucu açıklanmış olduğu hallerde, iradesi sakatlanan kişinin evlenmenin nispi butlanını isteyebildiği ve evliliğin mahkeme kararı ile iptal edilmesi ve geçersiz hale getirilmesi sonucunu doğuran bir dava türüdür.
İrade Sakatlığı Sebebiyle Evliliğin İptali Davasının kanuni Düzenlemesi
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 148-151 ve 153. maddelerinde nispi butlan halleri sınırlı şekilde düzenlenmiştir. Düzenlenen bu hallerden biri de irade sakatlığı halleridir.
Türk Medeni Kanunu’nunda irade sakatlıkları 149, 150 ve 151. maddelerde düzenlenmiş olup; irade sakatlığı hali olarak yanılma, korkutma, aldatma şeklinde üç grupta hükme bağlanmıştır. İlgili bu davada açma yetkisi sadece eşler ile kanuni temsilcilere tanınmıştır.
Bu kapsamda, irade sakatlığı hallerinde iptal davası açma hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olup; dava açma hakkı iradesi sakatlanan eşe aittir. Mirasçıların, murisin ölümünden sonra dava açma hakları yoktur. İstisna bir hal olarak, eğer evliliğin iptali davası muris ölmeden önce açılmış ise o halde mirasçılar açılan işbu davaya devam edebilmektedirler.
Evliliğin iptali davası açmanın süresi ise TMK madde 52’de düzenlenmiştir. İptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve herhalde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşmektedir.
O halde, iptal davası açmak isteyen taraf bu sürelere dikkat etmeli, süreleri geçirmemelidir. Süreler hak düşürücü süreler olduğundan hâkim tarafından re’sen dikkate alınacaktır. Bu yüzden, dava açmak isteyen taraf kanundan düzenlenen bu sürelere riayet etmeli, süreleri kaçırmamaya özen göstermelidir.
İrade Sakatlığı Sebebiyle Evliliğin İptali Davasının Şartları
İrade sakatlığı sebebiyle evliğin iptali davası açabilmek için bazı şartlar mevcuttur. Evliliğin iptali davası, Kanun’daki hallerin varlığı halinde açılabilir. Yani, şekil olarak doğru yapılan ama iptal edilmesini gerektiren birtakım sebepler, ilgili evlilik ilişkisinde mevcut bulunmalıdır.
Kişi, evlenmeyi hiç istemediği bir kişiyle veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği halde yanılarak evlenmişse, eşinde bulunmaması onunla yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmişse, eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa, kendisinin veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse, kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmişse iptal davasının sebeplerinden biri oluşmuş olmaktadır.
İrade Sakatlığı Sebebiyle Evliliğin İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
TMK madde 160’a göre; evliliğin iptali davasında, yetki ve yargılama usulü bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır.
Bu kapsamda, TMK madde 168’e bakarak yetkili mahkemeyi belirlemek gerekmektedir. İlgili maddeye göre; boşanma veya ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
O halde, iptal davalarında da yetkili mahkeme eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce altı aydır beraber oturdukları son yerleşim yeri aile mahkemesi yetkili olacaktır.
İrade Sakatlığı Sebebiyle Evliliğin İptali Davasının Sonuçları
Evliliğin iptali kararı, geçmişe etkili değildir. Bu yüzden batıl olan bir evlenme, iptal kararının kesinleşmesinden itibaren ileriye etkili olarak hükümsüz hale gelir. Bu ana kadar geçerli bir evlenmenin tüm sonuçlarını doğurur.
Kaynakça
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi / Dr. Emre Köroğlu’nun Tanıma Yolu ile Kurulan Soybağının İrade Bozukluğu Hallerinden Korkutma Sebebiyle İptali Adlı Makalesi.
