MGC Legal ekibinin kaleme aldığı; “İş Arama İzninin İşçi ve İşveren Bakımından Değerlendirilmesi” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız.
İş arama izni belirsiz süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olan ve ihbar süresi içerisinde her gün için işçiye en az iki saat olmak üzere verilen ücretli bir izin türüdür. İlgili izin, 4857 Sayılı İş Kanunu madde 27’de kendine yer bulmuş olup ihbar süresi içerisinde işçinin yeni bir iş bulma imkanına sahip olması için getirilmiş bir düzenlemedir. Kamu düzeninden sayılan iş arama izninden işçinin vazgeçmesi mümkün olmadığı gibi ortada bir vazgeçme iradesi varsa da bu irade geçersiz olacaktır.
İş Arama İzninin Kapsamı Nedir?
Mevzuatımızdaki düzenlemeler uyarınca iş arama izni, iş saatleri içerisinde kullandırılmalıdır. Ancak kullanılacak saatlerin belirlenmesi işverenin de onayına tabidir. İşveren, bu saatleri kanundaki düzenleme uyarınca, iş saatleri içerisinde ancak makul zamanları gözeterek kullandırmak zorundadır.
Düzenlemede iş arama izninin kullandırılacağı saatleri işverenin belirleyeceği hüküm altına alındığı için işçinin “bu saatlerde iznimi kullanıyorum” şeklindeki beyanı şayet bu beyan işi aksatmaya yönelik ise işveren tarafından kabul edilmek zorunda değildir. İşçi ve işveren arasındaki diyaloğu örneklendirecek olursak; İşçinin kullanmak istediği süre aralığı işverence kabul edilmediği takdirde işveren, “Hayır, 13.00-16.00 saatleri arasında kullanmanı uygun buluyorum”, şeklinde işçiye iş arama iznini kullandırabilecektir.
Yani işveren yönetim hakkı kapsamında ve iş sözleşmesinde daha önce bir zaman aralığı belirlenmediği takdirde kendisine uygun düşmeyen bir zaman dilimini kabul etmek zorunda değildir.
İşveren bakımından iş arama izninin kullandırılmasındaki temel ölçüt, bu iznin iş saatleri içerisinde ve minimum 2 saat olacak şekilde kullandırılması olup, mesai saatleri dışında bu hakkın kullandırılması ise işverenin kötü niyetini gösterecektir. Dolayısıyla, bu zaman dilimleri işçinin iş arayabileceği, görüşmeler yapabileceği makul zaman dilimleri seçilerek kullandırılmalıdır.
İşçinin mesai saatleri içerisinde bu hakkını kullanmasını engelleyen, iş arama izni hakkının amacına uygun hareket etmeyen işverene karşı işçi, bu eylemlere bağlı olarak iş akdini haklı nedenle derhal feshetme hakkına sahiptir.
İşçi, ihbar süresi içerisinde bu iznini kullanmakta ve dolayısıyla ihbar süreleri içerisinde iş sözleşmesi yürümeye devam etmektedir. İşin yürütümünü engelleyen bir zaman diliminde bu iznin kullanılması işveren tarafından kabul edilmek zorunda değildir. Bu iznin kullanımında İşin aksaması söz konusu olduğu takdirde, işverenin uyarısına rağmen bu eylemini makul hale getirmeyen işçi bakımından işveren, devamsızlık nedeniyle iş akdini derhal feshedebilecektir.
Çünkü, belirttiğimiz gibi iş akdi ihbar süresi içerisinde yürüyecektir ve işçi bu sürelerde de iş sözleşmesine uygun biçimde, dürüstlük ve bağlılık kurallarına uygun hareket etmekle mükelleftir. İş arama izninin kullanılmasına ilişkin olarak işçi bakımından da bu şekilde bir ölçüt getirilmiş durumdadır.
Tekrar ifade etmek isteriz ki; işçi bu izni kullanacağı süreleri kendisi belirlediği takdirde dahi bunu işverene bildirmelidir. Kanaatimizce bu bildirimin yapılması akabinde işveren, işin yürütümünü ciddi ölçüde aksatmadığı sürece işçiye bu iznini kullanma imkânı tanımalıdır ki olası bir uyuşmazlık bertaraf edilebilsin ve işverene de mali bir külfet doğmasın.
İşçi ve İşverenin İş Arama İzni Kapsamında Yükümlülükleri Nelerdir?
İşveren ihbar süreleri içerisinde iş arama iznini eksik kullandırmadığı takdirde kullandırılmayan günler için işçiye bu iznin ücretini ödemekle yükümlüdür. Ayrıca bu izinler kullandırılırken işçinin kati surette çalıştırılmaması gerekmekte olup, bu takdirde işçiye ücreti %100 zamlı olarak ödenecektir.
Elbette bu izin kullanılıp, işçinin çalışması beklenirken çalışmadığı bir ihtimalde işçinin de kanundan doğan yükümlülüklerine aykırı davrandığı ve yukarıdaki şekilde ihbar sürelerinde iş sözleşmesinin gereği gibi çalışmasını yerine getirmediği tespit edilecektir. Başka bir anlatımla işçinin talebine bağlı kalınmaksızın işveren tarafından iş arama izni kullandırılmalıdır.
İşçinin kullanmak istediği saatleri bildirmesi halinde ise işverenin uygunluk değerlendirmesi yaparak bu hakkı makul zaman aralıklarında ve mutlaka iş günleri içerisinde kullandırması gerekmektedir.
Yukarıdaki açıklamalarımızın yanı sıra işçi, ihbar süresi içerisinde bir iş bulur ve çalışmaya başlarsa veyahut da fesih sebebi yeni bir iş bulunmasıysa bu takdirde işverenin iş arama izni kullandırmak gibi bir yükümlülüğü bulunmamaktadır ki bu durum hali hazırdaki düzenlemenin amacına da hizmet etmeyecektir.
İşçinin İş Arama İznini Toplu Şekilde Kullanması Durumu
İşçi bu izni toplu kullanma hakkına sahiptir. Toplu kullanımın dilekçe ile yapılması işçi açısından önem arz etmektedir. Toplu izin kullanma hakkını değerlendirmek isteyen işçinin izin kullanacağı sürenin hesabını ise aşağıdaki örnek ile açıklayabiliriz:
Örneğin; 6 haftalık ihbar süresini kullanan bir işçi bu süre içerisindeki iş arama iznini kullanmak istediği takdirde ve günlük 2 saat arama izni olarak kararlaştırıldığı ihtimalde;
6 Hafta x 5 (işçinin çalıştığı iş günü sayısı) x 2 (iş arama izni süresi) = 60 saat
Örneğimizdeki gibi bir durumda 60 saat işçinin iş arama izni süresi olacaktır. Bu süreleri, günlük çalışma saatine böldüğümüz takdirdeyse işçiye kaç gün izin kullandırılması gerektiği sonucuna ulaşılacaktır.
Örnek vermek gerekirse; günlük 9 saat çalışma yapılıyorsa işçinin 60 (saat) /9 (saat) = 6 Gün + 6 saat iş arama izni kullanma hakkı doğacaktır. İşçi bu izinlerini ihbar süresinin sona ermesinden evvel kullanmak zorunda olup, 6 saatlik süreyi ise günlük olarak minimum 2 saat olacak şekilde bölebilecektir. Ancak toplu kullanım talebi bu durum haricinde bölünerek, kısım kısım kullanılamayacaktır.
İznin kullanıldığı, form veyahut da benzeri dokümanlarla kayıt altına alınmalıdır. Detaylı bilgi edinmek için web sitemiz üzerinden bizlere ulaşabilirsiniz.
Kaynakça
Yargıtay Kararları Işığında Süreli Fesihte Yeni İş Arama İzni, Doç. Dr. Murat Şen <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1857412>
Yeni İş Arama İzni Hakkı/ Yrd. Doç. Dr. Vedat Laçiner (Yönetim Bilimleri Dergisi- Cilt10 Sayı9 ss1-30/ 2012).
Bir Normlar Çatışması Sorunu Olarak İş Kanunu Kapsamındaki İşçilere Yeni İş Arama İzni Verilmemesinin Yaptırımı, Yrd. Doç. Dr. Ahmet Kemal Sevimli (İÜHFM-LXXIV ÖZEL SAYI 1. CİLT).
İşçilerin Sahip Olduğu İzin Haklarının 4857 İş Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi, Mustafa Baysal. <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/949691>
