Kamu ihalesi, devlet kademelerinin ihtiyacı olan mal veya hizmetlerin alınması amacıyla yapılan satın alma faaliyetlerine verilen isimdir. Kamu ihaleleri, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na uygun olarak yapılmak zorundadır. Kamu İhale Kanunu’nun 1. maddesinde; “Bu Kanunun amacı, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir.” kanunun amacı belirtilmektedir. Bu ihalelerin yapılması için ilgili kurum Kamu İhale Kurumu’dur. Kurum, eğer ihaleleri kanuna uygun bir şekilde yapmaz ise ihaleler iptal edilebilmektedir.
Kamu İhale Kanunu’nda İhale Usulleri Nelerdir?
Kamu İhale Hukuku kapsamında çok fazla birincil ve ikincil mevzuat bulunmasının yanı sıra, 4732 Sayılı Kamu İhale Kanunu (KİK), bu konuda en önemli mevzuat hükümleri olarak karşımıza çıkmaktadır. İlgili kanunda üç farklı ihale usulüne yer verilmiştir.
Açık İhale Usulü,
Belli İstekliler Arasında İhale Usulü,
Pazarlık Usulü.
Bu belirlenen usuller dışında kanunun kabul edildiği dönemlerde farklı usuller de öngörülüp daha sonra ihale usulü olmaktan çıkarılan doğrudan temini de belirtmemiz gerekmektedir.
Temel ihale usulü olarak açık ihale usulü görülmektedir. İhaleler, yapılacak işle veya alımla alakalı sözleşmelerin yapılmasıyla tamamlanmaktadır. İlgili kanunda da yapılan sözleşmelerle alakalı tam bir tanım bulunmamaktadır. Kanunun tanımından yola çıkılarak, bu sözleşmenin taraflarının idare ve ihalenin alıcısı olan taraf olduğu söylenebilir. Bu sözleşme, yapılacak işin veya alımların istekliler arasından seçilen kişiye bırakıldığını göstermektedir. İhale bu işlemlerden sonra ihale yetkilisinin onayı ve ilgililerin sözleşmeyi imzalamasıyla tamamlanmaktadır.
Konularına göre kamu ihale sözleşmeleri şunlardır:
Mal Alım İhalesi,
Hizmet Alım İhalesi,
Yapım İşi İhalesi,
Danışmanlık Hizmet İhalesi,
Çerçeve Anlaşma İhalesi.
Bu sözleşmelerin her birinin kendine has şekil şartları mevcuttur fakat temel noktaları Kamu İhale Kanunu’na göre düzenlenmiş olmaları, ayrıca taraflardan birinin mutlaka idare olmasıdır.
Uyuşmazlık Türleri ve Çözüm Yolları Nelerdir?
Uygulamada ihaleyle alakalı pek çok uyuşmazlık çıkabilmektedir. Çıkabilecek uyuşmazlıklardan bazıları şunlardır:
İhale dokümanı yayınlandıktan sonra dokümana itiraz müessesesi,
Teklif verme usulü,
İş deneyim belgesi,
Tür değiştirilmesi,
Yaklaşık maliyet,
Teminatın irat kaydı,
Eksik ifa,
İş artışı/azalışı,
Sözleşmenin idare tarafından feshi,
Sözleşmenin ifa imkansızlığı.
İlgili uyuşmazlıkların bir kısmına karşı doğrudan dava açılmakla beraber, ihale sözleşmesi imzalanmadan önceki uyuşmazlıklarda şikâyet ve Kamu İhale Kurumuna itiraz için şikâyet başvuruları yapılması gerekir.
Bu başvurular zorunlu yargı yolu olduğu için şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusu yapmadan doğrudan açılmış olan davalar usulden reddedilmektedir. Bunların yanı sıra, kanun kapsamındaki ihalelerde mevzuata aykırılık bulunduğu iddiasıyla gerçek veya tüzel kişiler tarafından Kuruma iddiaların incelenmesi talebiyle başvuruda bulunulabilmektedir.
Uyuşmazlık Hakkında Başvuruda Bulunabilecek Kişiler Kimlerdir?
İstekli olabilecekler: İhale konusu alanda faaliyet gösteren ve ihale veya ön yeterlik dokümanını satın almış gerçek/tüzel kişiler veya bunların oluşturdukları ortak girişimler şeklinde tanımlanmıştır. Bu kişiler, ön yeterlik veya ihale ilanında ya da ihale dokümanında yer verilen düzenlemeler veya bu düzenlemelerle idari uygulamalar arasındaki uyuşmazlıklarla alakalı başvuru hakkına sahiptir.
Adaylar: Ön yeterlik değerlendirmesine ilişkin idari işlemlerle alakalı olarak başvuru hakkına sahiptir.
İstekliler: Teklifin sunulması, değerlendirilmesi ve ihalenin sonuçlandırılması aşamalarına ilişkin idari işlemler hakkında şikâyet başvurusunda bulunabilmektedir.
Yukarıda bahsedilen, ortaya çıkan uyuşmazlıklar için İdare, Kamu İhale Kurumu ve İdari Yargı’ya gidilmektedir.
