Kıdem tazminatı, işverence işçisine belli koşulların sağlanması halinde işyerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin karşılığı olarak ödenen tazminattır. İşçi, çalıştığı işe ve işyerine yıllarca emek vermekte, işverenin ticari işinin yürütülmesine katkı sunmaktadır. İşçinin bu düzenli ve sürekli çalışmasının karşılığında işyerinde geçirdiği süre ölçü alınarak kendisine kıdem tazminatı ödenmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu’nda belirlenen işçi-işveren ilişkisinin kurulmuş olması gerekmektedir. Kıdem tazminatından söz edebilmemiz için, işçinin 4857 sayılı İş Kanunu’na göre geçerli sayılan bir iş sözleşmesi ile çalışmış olması ve sözleşmenin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 4. maddesinde sayılan istisnalar ile Borçlar Kanunu kapsamındaki diğer çalışmalar kapsamına dahil olmaması gerekir.
En Az Tam Bir Yıl Çalışma Şartı
Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerekir. İşçi, işverenin işyerinde 1 yıldan daha az süre ile çalışmış ise kıdem tazminatı alması mümkün değildir. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az bir yıllık çalışmasını aynı işverene ait işyerlerinde geçirmiş olması gerekmektedir. Bu kapsamda işçi aynı işverene ait farklı iş yerlerinde çalışabilir.
İş Akdinin Belirli Nedenlerle Sona Ermesi
Bir işçinin tazminata hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız nedenlerle veya işçi tarafından haklı nedenlerle ya da 1475 sayılı İş Kanunun 14. maddesinde belirtilen hallerden biri nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesi gerekir. İş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesi olması bir önem taşımamaktadır, belirli iş sözleşmesinde kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için kararlaştırılan işin bitiminden önce fesih söz konusu olmalıdır.
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı sona erme hallerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Erkekler askerlik hizmeti için istifa etmesi durumunda,
Kadınlar evlenme nedeniyle istifa ettiği takdirde,
İşçinin ölümü durumunda mirasçıları,
İşçi emeklilik durumunda,
İşçi tarafından haklı nedenle fesih halinde,
İşveren tarafından ahlak ve iyi niyete aykırılık hali hariç diğer haklı sebep hallerinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem Tazminatı Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
Kıdem tazminatı da temelinde bir alacak hakkı olduğu için elbette zamanaşımı süresine tabidir. Bu süre Türk Borçlar Kanunu madde 146 gereği 10 yıl olarak düzenlenmiştir, fakat bu 10 yıllık süre iş akdinin 25.10.2017’den önce sona ermesi durumunda geçerlidir. Çünkü 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 25.10.2017’den sonra sona eren iş akitleri için bu süre kanunun 15,16 ve geçici 8. maddeleri uyarınca 5 yıla indirilmiştir.
İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminata Hak Kazanır?
İşçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmişse veya işveren tarafından haksız nedenlerle feshedilmişse tazminata hak kazanacaktır.
Sağlık Sebebiyle Fesih Halinde Tazminat Hakkı
İş Kanunu madde 24 uyarınca, süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
İşçinin tazminat alabilmesi için sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlaması gerekir. İşçi, sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlayabilmek için tam teşekküllü devlet hastanelerinden veya üniversite hastanelerinden sağlık raporu almalıdır.
Alacakların Ödenmemesi Nedeniyle Fesih ve Kıdem Tazminatı
İşveren tarafından, iş sözleşmesi işçinin ücreti uygun olarak hesap edilmez yahut ödenmezse ise işçi iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce, ihbar süresini dahi beklemeksizin feshedebilir. Bu nedenle işçinin herhangi bir alacağının ödenmemesi veya sürekli bir şekilde geç ödenmesi halinde işçi, iş akdini feshederek tazminata hak kazanır.
İşverenin İşçi Aleyhine Suç İşlemesi ve Kıdem Tazminatı
İşçi, işveren tarafından hakaret, tehdit, cinsel taciz veya mobbing‘e maruz bırakılırsa, işçinin aile üyelerinden birine kötü sözler söylenir veya aile bireylerinden biri aleyhine suç işlenirse, iş arkadaşlarından biri bu davranışları sergiler ve işçi önlem alınması için bu durumu işverene bildirmesine rağmen işveren gerekli önlemleri almazsa, iş akdi feshedilerek tazminata hak kazanılır.
Askerlik Hizmeti Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı
Askerlik nedeniyle işten ayrılmak adı istifa değil, sözleşmenin haklı nedenle sona erdirilmesidir. Bu nedenle işçinin iş akdi haklı nedenle feshedildiğinden tazminata hak kazanacaktır.
İş Koşullarında Esaslı Değişiklik Nedeniyle Haklı Fesih
İşçinin, çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik gerçekleşmesi halinde işçi, iş sözleşmesini feshederek tazminat alabilir. İşyerinin mevcut yerinden uzak bir yere taşınması, işçi nitelikli bir işte çalışırken düz işçi olarak çalıştırılması, mevcut pozisyonuna göre daha düşük pozisyonlu görevlerde çalıştırılması, çalışma saatlerinin olağan dışı değiştirilmesi halinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin Emekliliği ve Kıdem Tazminatı
Emeklilik sebebiyle fesih hakkı, işçiye bağlı bir hak olup hakkın doğduğu tarihten itibaren istendiğinde kullanılabilmesi mümkündür. Emeklilik sebebiyle tazminata hak kazanılabilmesi için yasada öngörülmüş olan birtakım şartlar sağlanmalıdır. Bu doğrultuda, yasa hükmünden yararlanmak isteyen işçinin bu hakkı kullanmak istediğini ihbar önel sürelerine uygun olarak önceden işverene bildirilmesi ve emekliliğe hak kazanılmış olduğuna dair SGK’nın ilgili biriminden alınacak belgenin işverene ibrazı gereklidir.
Kadın İşçinin Evliliği ve Kıdem Tazminatı
Normal şartlarda bir işçi bu tarz kişisel nedenlerden ötürü istifa ettiği durumlarda tazminat alamazken kadın işçiler yalnızca evlenmiş olmasını gerekçe göstererek iş sözleşmesini feshedebilir ve tazminat alabilir.
Sendika Yöneticiliği ve Kıdem Tazminatı
Sendika yöneticisi dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve tazminata hak kazanır.
İşçinin Ölümü ve Kıdem Tazminatı
Ölüm halinde kıdem tazminatını işçinin yasal mirasçıları, miras payları oranında kıdem tazminatını talep etme hakkını elde edecektir. İşçinin ölümü sonrası geride kalan hak sahiplerinin kıdem tazminatı alabilmesi için, işçinin aynı işverene bağlı en az 1 yıl çalışmış olma şartı bulunmaktadır.
Parça Başı Çalışmada İşçiye Az İş Verilmesi Haklı Fesih Nedenidir
Akort/parça başı ücret üzerinden yapılan iş sözleşmelerinde işveren tarafından sözleşmede belirlenen sayı ve tutardan az iş verildiği durumlarda arada ortaya çıkan ücret farkının işveren tarafından karşılanması gerekir. Aksi takdirde, işçi bu fıkra çerçevesinde haklı nedenle fesih imkânına sahip olup tazminata hak kazanır.
Zorlayıcı Sebeplerle Fesih ve Kıdem Tazminatı
4857 Sayılı Kanun’un 24. maddesinin son bendi işçinin, 25. maddesinin son bendi işverenin zorlayıcı sebeplerle fesih halini düzenlemektedir. İşverenin zorlayıcı nedenlerle iş akdini feshedebilmesi için, işçinin kusursuz olarak iradesi dışında meydana gelen ve öngörülmez olan zorlayıcı bir sebeple bir haftadan fazla süre ile iş görme edimini yerine getirememesi gerekmektedir. İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde ise işçi tarafından iş akdi feshedilebilir.
Bu doğrultuda hem işçi tarafından işveren nezdinde oluşan zorlayıcı sebeplere dayanılarak yapılan fesihlerde, hem de işveren tarafından işçinin işi yerine getirememesinin zorlayıcı nedene dayandığı fesihlerde, işveren tazminat ödemekle yükümlüdür.
İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alamaz?
İşçinin Kendi Kusuruyla Hastalanması Halinde Kıdem Tazminatı
İşçinin kendi kusurundan kaynaklı olarak hastalanması veya engelli duruma gelmesi halinde, bu sebeple doğacak işe devamsızlığın 3 iş günü art arda sürmesi veya bir ayda 5 iş günü devamsızlık yapması halinde işveren iş akdini feshederse işçi tazminat alamaz.
İşçinin, İşveren veya Ailesine Yönelik Kötü Fiilleri Halinde Kıdem Tazminatı
İşçi, işveren veya onun aile bireylerinden biri hakkında şeref ve onurunu rencide edecek kötü sözler söyler veya davranışlarda bulunursa veya işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunursa işveren iş akdini fesheder ve işçi tazminata hak kazanamaz.
İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi Halinde Kıdem Tazminatı
İşçinin işyerinde başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması, işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde alarak gelmesi, sarhoş olmasa bile bu maddeleri işyerinde kullanması, hırsızlık, güveni kötüye kullanma gibi suçlar işlemesi halinde işveren, iş akdini feshedebilir ve işçi tazminata hak kazanamaz.
İşçinin İşverenin Meslek Sırlarını ifşa Etmesi Halinde Kıdem Tazminatı
İşçi, işverenin meslek sırlarını ortaya atarak başkalarının öğrenmesini sağlarsa, işveren, iş sözleşmesini feshedebilir ve işçi tazminata hak kazanamaz.
İşçinin Devamsızlığı Halinde Kıdem Tazminatı
İşçi işverenden izin almadan veya haklı bir nedene dayanmadan ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki işgünü veya bir ay içinde toplam üç işgünü işine devam etmemesi halinde işveren iş akdini feshedebilir ve işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi ve Kıdem Tazminatı
Kasıt veya ihmal neticesinde iş güvenliğini tehlikeye düşürmek ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık oluşturduğundan işçiye tazminat ödenmesi gerekmez.
İşçinin Tutuklanması ve Kıdem Tazminatı
İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde kıdemine göre, 6 aylık bir işçiyse bu durumun 2 haftadan fazla sürmesi, 6 ay-1,5 yıl arasında işçiyse 4 haftadan fazla sürmesi, 1,5 yıl- 3 yıl arasında işçiyse 6 haftadan fazla sürmesi, 3 yıldan fazla işçiyse 8 haftadan fazla sürmesi halinde işveren iş akdini haklı nedenle feshedebilir ve işçi tazminata hak kazanamaz.
Detaylı bilgi için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz veya bize iletişim formumuz üzerinden ulaşabilirsiniz.
Anahtar Kelimeler: Kıdem Tazminatı, İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alamaz?, Kıdem Tazminatı Nedir?, İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminata Hak Kazanır?, Kıdem Tazminatı Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?, İşçinin Kıdem Tazminatı Almasının Şartları Nelerdir?
