5 ve üzerinde işçi çalıştıran bir işveren ancak; işyerinin bulunduğu yerde banka şubesi yoksa ya da işçilere banka kanalıyla ödeme yapılması mümkün değilse, bankadan ödeme yapmayabilir. Fakat bu durumda bile, ücret elden ödenemez. Ücreti bankadan ödeyemeyen işveren bu kez de, ücreti PTT kanalıyla ödemek durumundadır.
Yani ilgili mevzuat, beş ve üzerinde işçi çalıştıran bir işverenin elden ücret ödemesine hiçbir şekilde müsaade etmemektedir. Ne adı altında olursa olsun işçilere yapılacak ödemelerin bordrolaştırılması ve SGK primleri ile vergilerinin tahakkuk ettirilmesi şarttır.
Bir işyerinde işverenin çalıştırdığı işçi sayısının 4 ve altında olması halinde ise; işveren ister bankadan isterse elden dilediği gibi ödeme yapabilmektedir. Fakat elden ödemelerin birlikte getirdiği risk ve yaptırımlarla karşı karşıya kalması muhtemeldir.
Hangi Ödemeler Elden Yapılıyor Olmalıdır?
21 Mayıs 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan ve Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte 5 ve üzerinde işçi çalıştıran işverenin hiçbir şekilde elden ödeme yukarıda belirtmiştik.
Bu zorunluluk 4 ve altında işçi çalıştıran işverenleri kapsamadığı için onlarda durum farklılık göstermektedir. Bu kapsamda işçinin aylık net maaşının tamamının veya bir kısmının, fazla mesailerinin, primlerinin yahut yol ve yemek ücretinin elden ödenmesi söz konusu olabilir.
Fakat bu ödemelerin getireceği riskleri her daim mevcuttur ve yaptırımlarla karşı karşıya kalınması oldukça muhtemeldir. Bu risk ve yaptırımlar aşağıda detaylı olarak cevaplandırılacaktır.
İşçinin Gerçek Ücreti Nasıl Hesaplanır?
İşçinin aldığı ücretin belirlenmesinde işçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar göz önünde bulundurulacaktır.
Bunun için de yargılamayı gerçekleştiren mahkemeden aynı iş kolunda benzer nitelikte işi yapan ve benzer kıdeme sahip olan işçinin emsal maaşının bildirilmesi için ilgili sendika ve meslek kuruluşlarına yazı yazılması talep edilmeli ve yine aynı iş yerinde çalışan işçiler tanık olarak mahkeme huzurunda dinletilmelidir.
Maaşlar Bankadan Ödenmezse Ne Olur?
İşçiye elden ödeme yapmak hangi ücret türüne ilişkin olursa olsun işçi açısından iş akdinin haklı nedenle feshine sebep oluşturacaktır. Zira İş Kanunu’nun 24.maddesinde e bendi uyarınca “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,” şeklinde açıkça haklı fesih nedeni oluşturduğu belirtilmiştir.
Böyle bir durumda işçi, iş akdini haklı nedenle feshederek işçilik alacaklarının ödenmesi talep edebilir.
İşveren ile işçi karşılıklı olarak anlaşarak ya da işçinin rızası alınmaksızın ücretleri elden ödenirse, ilerleyen tarihlerde işçi ile dava yoluyla karşı karşıya gelindiğinde, aslında yapılmış olan bu ödemelerin kanıtlanamaması ve dolayısıyla ücretleri ikinci kez hem de faiziyle ödenmesi riski ortaya çıkmaktadır.
Elden yapılan ödemelerin tespiti halinde işverenler hem sosyal güvenlik mevzuatı açısından hem de vergi mevzuatı açısından ağır idari yaptırımlara maruz kalacaktır. Türkiye genelinde çalıştırılan toplam işçi sayısı 5 ve üzerinde ise İş Kanunun 102. maddesi gereğince ücreti elden ödenen her bir işçi ve her ay için idari para cezası ödemek zorunludur.
Elden Ödeme Nasıl İspat Edilir?
Ücrete ilişkin uyuşmazlıklarda mahkemenin işçi lehine karar vermesi için ücretin elden ödendiğinin ispatlanması gerekir. Bu gibi durumlarda işçilerin kendileri ile birlikte aynı dönemde ve aynı yerde çalışmış şahitlere ihtiyacı olmaktadır. Ayrıca şahitlerin işçinin maaşını bilecek konumda olmaları ve işçi ile benzer görevde bulunmaları önem arz etmektedir. Buna ek olarak elden ödeme ispatı için gerekli olan belgeler şu şekildedir:
Elden maaş aldığını gösteren üstünde işveren ya da iş yerinin imzasının ve kaşesinin olduğu makbuz,
Sigortalının bankadan kredi çekmek için işverenden aldığı gerçek ücreti gösteren ve bankaya sunulan belge,
İş sözleşmelerinde yazılı olan tutar,
Fazla mesai yapıldıysa bunu kanıtlayan her türlü belge.
Ücretin Elden Ödenmesi Haklı Fesih Sebebi midir?
Ücretlerin bazı firmalar tarafından elden ödenmesi SGK’ya eksik bildirim yapıldığı anlamına gelebilmektedir. Ücretlerin elden ödenmesi işçinin emeklilik ücretlerinde kayıplara yol açacağı için uygulanmaması gereken bir işlemdir. İşverenler tarafından yasal olmayan şekilde yapılan bu ödemelerin haklı fesih nedeni teşkil edeceği İş Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir.
Kanun’un 24. maddesinde e bendi uyarınca “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” şeklinde belirtilmiştir.
Dolayısıyla ücretlerin elden ödenmesi haklı fesih sebebi teşkil etmekte olup işçinin böyle bir durumda kıdem tazminatına hak kazanması mümkündür. Fakat bu noktada ücretlerin elden ödendiğinin mahkemeye kanıtlanması gerekmektedir.
Ücretimin Bir Kısmı Elden Ödenmekte: İş Akdimi Feshedersem Kıdem Tazminatı Alabilir miyim?
İşçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmişse her şekilde kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Fakat işçi, kıdem tazminatı alabilmek için sözleşmesini feshettikten sonra mahkeme önünde elden ücret aldığını ispat etmesi gerekmektedir. Bunun ispatı oldukça güçtür fakat ispatlanmasına ilişkin detaylara yukarıda yer verilmiştir.
Elden Maaş Ödeme Limiti Var mı?
Elden maaş ödeme limitine ilişkin bir düzenleme söz konusu değildir. Zira yukarıda da detaylı şekilde açıkladığımız üzere işverenin işçi sayısı Türkiye genelinde 5 ve üstündeyse, bu işveren işçisinin tüm ücretlerini ve her türlü ödemeyi bankadan yapmak zorundadır.
