Haciz yolu ile takip talebinden sonra veya bu talepten önceki iki yıl içinde borçlu; alacaklısını zarara sokmak maksadıyla, mallarını veya bunlardan bir kısmını mülkünden çıkararak, telef ederek veya kıymetten düşürerek hakiki surette yahut gizleyerek muvazaa yoluyla başkasının uhdesine geçirerek veya asıl olmayan borçlar ikrar ederek mevcudunu suni surette eksiltirse, aleyhine aciz belgesi aldığını veya alacaklı alacağını alamadığını ispat ettiği takdirde, altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
İflas takibinden veya doğrudan doğruya iflas hallerinde iflas talebinden önce birinci fıkradaki fiilleri işleyen borçlu hakkında da bu fiiller başka bir suç oluştursa dahi bu hükümler uygulanır.
Konkordato mühleti veya iflasın ertelenmesi talebinden önceki iki yıl içinde ya da konkordato mühleti talebi veya iflasın ertelenmesi süresinden sonra birinci fıkradaki fiilleri işleyen borçlu hakkında da bu hükümler uygulanır.
Taşınmaz rehni kapsamında bulunan eklentinin rehin alacaklısına zarar vermek kastı ile taşınmaz dışına çıkarılması halinde, eklentinin zilyedi iki yıldan dört yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Bu suçlar alacaklının şikâyeti üzerine takip olunur.
İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenen haliyle alacaklısını zarara sokmak kastiyle mevcudunu eksiltme suçu, maddi konusu bakımından malların, hukuki konusu bakımından ise alacak hakkının korunduğu bir suçtur. Dolayısıyla alacaklı konumunda olan kişinin alacak hakkının ve ticari hayattaki ilişkilerdeki ahlak ve güven duygusunun korunması amaçlanmaktadır.
Bu suç seçimlik hareketli ve sırf hareket suçu olarak karşımıza çıkan bir suçtur. Söz edilen seçimlik hareketler ise borçlunun mallarını veya bunlardan bir kısmını;
Mülkünden çıkarması,
Telef etmesi,
Kıymetten düşürmesi,
Hakiki surette yahut gizleyerek muvazaa yoluyla başkasının uhdesine geçirmesi,
Asıl olmayan borçlar ikrar ederek mevcudunu suni surette eksiltmesidir.
Dolayısıyla öngörülen bu seçimlik hareketlerden birinin işlenmesi ile suç tamamlanmaktadır.
İİK m.331/4’te ise ayrı bir düzenlemeye gidilerek ve bu maddede suçun konusunu taşınmaz oluşturmaktadır.
Bu suçun failini “borçlu,” mağdurunu ise “borçlunun alacaklısı veya alacaklılar” oluşturmaktadır. Mağdur alacaklı için alacağının kesin aciz belgesi ile ispatlamış olması aranmaktadır.
Bu suç netice bakımından incelendiğinde ise, neticeli bir suç olmadığı söylenebilmektedir.
Manevi unsur bakımından bir incelemeye gidildiğinde ise, bu suçun özel kast ile yani alacaklıları zarara uğratmak kastıyla gerçekleştirileceği ifade edilmektedir.
Mevcudu Eksiltme Suçunda Zaman Sınırlaması Ne Kadardır?
Ek olarak, bu suçların işlenebilmesi için birtakım zaman sınırlamaları öngörülmüştür. Bunlar ise:
İİK m. 331/1’de öngörülen hareketin suç teşkil etmesi için haciz yolu ile takip talebinden sonra veya bu talepten önceki iki yıl içinde gerçekleşmiş olması aranmaktadır.
İİK m.331/2’de ise iflas takibinden veya iflas hallerinde iflas talebinden önce gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
İİK m. 331/3’teki hareketlerin ise konkordato mühleti veya iflasın ertelenmesi talebinden önceki iki yıl içinde veya konkordato mühleti talebi veya iflasın ertelenmesi süresinden sonra gerçekleştirilmiş olmalıdır.
Mevcudu Eksiltme Suçunun Cezası Nedir?
Alacaklının şikayeti üzerine takibi gerçekleştirilen bir suç olan bu suçun cezası olarak İİK m.331/1 uyarınca altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası öngörülmüştür.
Zaman Aşımı: İİK m.347 “Şikayet süresi” başlığı ile yapılan düzenlemeye göre; bu suçta şikayet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşmektedir. Dolayısıyla mağdur tarafından yapılan şikayetin bu süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Görevli Mahkeme: Görevli ve yetkili mahkeme icra takibinin yapıldığı yerdeki İcra Mahkemesidir.
YARGITAY 19. CEZA DAİRESİ – KARAR 2017/7974:
“Alacaklısını zarara sokmak kastiyle mevcudunu eksiltme suçunun oluşabilmesi için; şikayetçi/alacaklı haciz yolu ile icra takibi yaptıktan sonra ya da icra takibinin başlamasından iki yıl önceki sürede, borçlunun, mallarını telef ederek kıymetini düşürürse, mallarını gizlerse, mallarını muvazaa yoluyla başkasının uhdesine geçirirse ya da aslı olmayan borçlar ikrar etmek suretiyle mevcudunu eksiltirse ve bu eylemlerden birini alacaklısına zarar vermek kastiyle yaparsa ve bunlarla birlikte şikayetçi alacaklının, borçlu aleyhine aciz belgesi aldığını veya alacağını alamadığını ispat etmesi halinde suçun maddi ve manevi unsurları oluşmuş olacaktır. Ayrıca, borçlunun İİK’nın 331. maddesindeki düzenlemenin suç olarak kabul edilebilmesi için alacaklının borçlunun bu eylemlerinden zarar görmüş olması şartına da bağlıdır.”
Yüksek mahkeme, bu konuyla ilgili olarak;
“Sanığın, alacaklısını zarara uğratmak maksadıyla hareket edip etmediğinin tespiti için sanıklar arasındaki borç ilişkisinin ve bu ilişki sonucunda düzenlenmiş senedin muvazaalı olup olmadığının araştırılması gerekeceğini,”
Ayrıca, borçlu hakkında haciz yolu ile takip yapılmış olması gerektiği de yine Yargıtay kararı ile vurgulanmıştır.
Söz konusu Yargıtay kararında; “alacaklısını zarara uğratmak kastiyle mevcudu eksiltmek suçunun oluşabilmesi için borçlu hakkında haciz yolu ile takip yapılmış olması gerektiği; rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapılması halinde suçun unsurlarının oluşmayacağı” belirtilmiştir.
ÖZEN, M., Alacaklısını Zarara Sokmak Kasdiyle Mevcudunu Eksiltme ve Sermaye Şirketlerinin İflasını İstemek Mecburiyetinde Olanların Şirketin İflasını İstememesi Suçları (İİK m. 331- 345/A), Terazi Hukuk Dergisi, 13(139), 98-104.
Kayı Hukuk ve Danışmanlık Bürosu, (2021.07.31), Alacaklısını Zarar Uğratmak Amacıyla Mal Kaçırma Suçu ve Yaptırımı, (10.10.2021) tarihinde Kayı Hukuk ve Danışmanlık Bürosu <https://www.kayihukuk.com.tr/alacaklisini-zarar-ugratmak-amaciyla-mal-kacirma-sucu-ve-yaptirimi/> adresinden alındı.
ARTUÇ, M./BIKMAZ, R., Açıklamalı – İçtihatlı İcra – İflas Suçları ve Yargılama USULÜ, Ankara, 2005.
