Bir yakınımızı kaybettiğimiz zaman akla gelen sorulardan birisi de miras hususu, peki mirasçıların murisin borçlarından sorumluluğu nedir? İşte cevabı…
Türk Miras Hukukunda kabul edilen prensip külli halefiyet prensibidir.
Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 599-f.1; “Mirasçılar, mirasbırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar.”
Yukarıda bahsedilen prensip ve vurgulanan hüküm gereğince; miras açıldıktan sonra yasal ve atanmış mirasçı ya da mirasçılara miras bir bütün olarak tüm aktif ve pasifleri ile geçmektedir. Bu geçiş sonucunda, mirasçılar miras üzerinde elbirliği ile malik olurlar, yani miras bırakanın borçlarından, kural olarak, doğrudan müteselsilen sorumlu olurlar.
Halbuki, bu yazı kapsamında mirasçıların murisin borçlarından sorumluluğu konusu iki alt sorumluluk türü üzerinden ele alınacaktır: şahsi sorumluluk ve müteselsil sorumluluk.
Mirasçıların Borçlardan Şahsi Sorumluluğu
TMK m. 599-f.2; “Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklı kalmak üzere mirasçılar, mirasbırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve mirasbırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.”
İlgili hükümden anlaşılacağı üzere murisin terekesinde yeteri kadar mal bulunmaması halinde mirasçıların şahsi malvarlıkları ile borçtan sorumlu oldukları sonucu çıkartılmaktadır.
Bu düzenleme ile, alacaklıların alacakları güvence altına alınırken, mirasçıların tüm malvarlıkları ile sorumlu olmaları mirasçıların bakımından büyük risk teşkil eder.
Mirasçıların Borçlardan Müteselsil Sorumluluğu
TMK m. 641-f.1; “Mirasçılar, tereke borçlarından müteselsilen sorumludurlar.”
Bu düzenlemeden dolayı alacaklılar mirasçıların herhangi birinden alacağın tamamını talep etme hakkına sahiptir. Örneğin, dört mirasçısı olan bir miras bırakanın mirasının açılması durumunda borçlarından dolayı alacaklı dört mirasçıdan herhangi birine alacağın tamamına ilişkin icra takibi başlatabilir, dava açabilir ya da talepte bulunabilir.
Şahsi sorumluluk ve müteselsil sorumluluk düzenlemeleri ile birlikte alacaklı konumunda olan kişilerin mirasçılar karşısında üstün bir koruma altına alındığı görülebilmektedir.
Mirasçıların Müteselsil Sorumluluğunu Sona Erdiren Haller Var mıdır?
Mirasçıların müteselsil sorumluluğu iki halde sona ermektedir. Birincisi; mirasçıların borçların taksimine ve yüklenilmesine dair yaptığı anlaşmaya alacaklıların onay vermesidir.
İkincisi; terekenin paylaşılmasının gerçekleştiği tarihin veya daha sonra yerine getirilecek borçlarda muacceliyet tarihinin üzerinden beş yıl geçmekle teselsül sona erer.
Miras Bırakanın Borçlarından Mirasçıların Sorumluluğundan Kaynaklı Rücu Hakkı var mıdır?
Murisin borçlarından mirasçılar müteselsil sorumludurlar ve bundan dolayı kendi hissesine düşmeyen borcu ödeyen mirasçının diğer mirasçılara rücu hakkı saklıdır. Miras hukuku kapsamındaki rücu hakkının ne olduğunu açıklamak gerekirse; kendi payına düşenden fazlasını ödeyen mirasçının bu fazlalığı diğer mirasçılardan talep etme hakkıdır.
Unutulmamalıdır ki; her mirasçıya yapılabilecek rücu oranı her mirasçının miras payına denk gelen miktardadır.[1]
Mirasın Geçmesinden Doğan Borçlar
Mirasın mirasçılara geçmesinden kaynaklanan birtakım borçlar ortaya çıkar: murisin cenaze giderleri, miras ortaklığının temsili, terekenin mühürlenmesi, tereke mallarının idaresi giderleri, tereke defterinin tutulması vb. borçlar murisin borcu niteliğindeki borçlar değildir. Bu borçlar tereke borcu olarak isimlendirilir. Öğretideki adı ise, mirasın geçmesinden doğan borçlardır. Bu borçlara TMK madde 645’te belirtilen “bakım ve geçim giderlerinin karşılanması” durumu da dahildir. TMK m. 643 de göz ardı edilmemelidir.[2]
TMK m. 645; “Mirasbırakanın ölümünde onunla birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimseler, ölüm tarihinden başlayarak üç aylık bakım ve geçim giderlerinin terekeden sağlanmasını isteyebilirler.”
TMK m. 643; “Mirasın açıldığı tarihte, mirasçı olabilecek bir cenin varsa paylaşma doğumuna kadar ertelenir. Ana muhtaç̧ ise, doğuma kadar geçim giderlerinin terekeden sağlanmasını isteyebilir.”
Terekenin varlığından kaynaklanan zararlar da yine mirasın geçmesinden doğan borçlar içerisine dahil edilmektedir. Nitekim tereke içerisindeki hayvanların vermiş̧ olduğu zararlar (Türk Borçlar Kanunu [TBK] m. 67) veya binaların meydana getirdiği zararlar (TBK m. 69) dolayısıyla söz konusu olan sorumluluk ve tazminat borcu mirasın geçmesinden doğan borçlar içerisine dahildir.
Mirasın geçmesinden doğan borçlar konusunda kanunda düzenleme bulunmadığı için bir boşluk vardır. Öğretide baskın kabul edilen görüş kıyas yönteminin uygulanmasına yöneliktir. Mirasbırakanın borçlarında olduğu gibi mirasın geçmesinden doğan borçlar için de mirasçıların müteselsil sorumluluğu olacağı kabul edilir.[3]
Belirli Mal Vasiyetinden Doğan Borçlar
Muris ölmeden önce belirli bir mal vasiyetinde bulunabilir. Ancak belirli mal vasiyetinde bulunması miras bırakanı borçlu haline getirmez. Muris, belirli mal vasiyetini yerine getirmesi için vasiyet borçlusu atayabilir ya da mirasçılarına bu ifayı yükleyebilir.
Muris, belirli mal vasiyetinde bulunurken bunu yerine getirmesi için belirli mirasçı veya mirasçılar belirlemişse artık o borcu yerine getirmek mirasçı ya da mirasçılara aittir. Muris herhangi bir irade beyanında bulunmaması durumunda, vasiyet alacaklısı mirasçıların herhangi birine başvurabilir. Kıyas yolu ile müteselsil sorumluluk esası vasiyet alacaklısı karşısında da geçerli olacağına dair görüş öğretide baskındır.[4]
Miras Bırakanın Vergi Borçlarından Mirasçıların Sorumluluğu
Murisin mükellef olarak vergi ödevleri mirası reddetmemiş olan yasal ve atanmış mirasçı ya da mirasçılarına geçer. Ancak mirasçılardan her biri murisin vergi borçları nedeniyle miras hisseleri oranında sorumlu olurlar. Murisin vergi borçlarından dolayı mirasçıların hazineye karşı sorumluluğu halinde müteselsil sorumluluktan bahsedilmez.[5]
Bibliyografya
ASLAN Memduh, Mirasçıların Vergi Borçlarından Sorumluluğu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2011.
İMRE, Zahit/ERMAN, Hasan, Miras Hukuku, İstanbul 2018.
KOCAYUSUFPAŞAOĞLU Necip, Miras Hukuku, İstanbul, 1987.
ŞEKER BARDAKCI Makbule Elif, Mirasçıların Mirasbırakanın Borçlarından Sorumluluğu, Ankara, 2021.
TEKİNAY Selahattin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul ,1993.
Referanslar
[1] TEKİNAY Selahattin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 1993.
[2] İMRE, Zahit/ERMAN, Hasan, Miras Hukuku, İstanbul, 2018.
[3] ŞEKER BARDAKCI Makbule Elif, Mirasçıların Mirasbırakanın Borçlarından Sorumluluğu, Ankara, 2021.
[4] KOCAYUSUFPAŞAOĞLU Necip, Miras Hukuku, İstanbul, 1987.
[5] ASLAN Memduh, Mirasçıların Vergi Borçlarından Sorumluluğu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2011.
