MGC Legal ekibinin kaleme aldığı işbu “Non-Fungible Tokenların (NFT) Hukuki Niteliği Nedir?” başlıklı makalemizi okumanıza sunarız.
NFT’nin Tanımı Nedir?
Nitelikli Fikri Tapu, ya da İngilizcedeki popüler ismiyle Non-Fungible Token (kısaca NFT), dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri (blockchain) adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir.[1]
Blockchain teknolojisi üzerinde kurulu ve değiştirilmesi mümkün olmayan, ayrıca her türlü hukuki işleme konu olmaya müsait değerlerdir. Esasen, NFT’lerin en önemli özelliği mislinin olmamasıdır. Yani blockchain sistemi üzerinde o değerden yalnızca bir tane vardır.[2]
NFT teknolojisi, müzik, oyun, film ve benzeri sanat eserlerinin değiştirilmesini ya da taklit edilmesini zorlaştırması bakımından daha da popüler bir hale geldi. Blok zincirindeki bir para birimini ifade eden token, Ethereum ya da Bitcoin gibi kripto para birimlerinde takas edilebilirken, NFT Coin edilemez. Çünkü NFT, kopyalanması mümkün olmayan dijital bir imzaya sahiptir.[3]
NFT ve Hukuki Nitelik
1-) NFT’lerin Fikri Mülkiyet Boyutu Nedir?
NFT olarak dijital ortamda bulunan bir eserin sahibi blok zinciri teknolojisi sayesinde şeffaf ve doğru bir şekilde tespit edilebilmektedir. Ancak, tespit edilen husus eserin kim tarafından NFT sistemine kaydının yapıldığı olacaktır. Öte yandan kesin bir şekilde bir eserin fikri emek sahibinin kim olduğunu tespit etmek mümkün olmayacaktır.
a) Eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini,” şeklinde tanımlanmıştır. Sahibinin özelliklerini taşıyor olması ve tek olması nedeniyle NFT’lerin eser vasfına sahip olduğu rahatlıkla söylenebilir. Dolayısıyla NFT olarak üretilmiş yahut sonradan NFT’ye dönüştürülmüş eserler uluslararası mevzuat ve Türk hukuku doğrultusunda hukuki korumaya sahip olacaktır. Eser sahibi, eserinden ekonomik olarak fayda sağlamak, manevi varlığını korumak haklarını kullanabilecektir.
Eser üzerinde kurulan mali haklar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle devredilebilmektedir. Öte yandan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, manevi hakların devrine imkân tanımamaktadır.
NFT niteliğinde olan bir eserin satın alınmasıyla birlikte; telif hakkı sahipliği açısından bir devir olarak anlaşılmamalıdır. Burada devredilen şey kripto varlık olarak NFT olacaktır. Taraflarca Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na uygun olarak, söz konusu eserin ayrıca mali haklarının da devredildiği kararlaştırılmamışsa eser sahibi, eser üzerinde telif hakkı sahibi konumunda olmaya devam edecektir. Uygulamada çoğunlukla bir kripto varlık olan NFT’nin sahipliği devredilmekte, NFT’ye dönüştürülmüş eserin fikri mülkiyet hakları devredilmemektedir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bir eserin mali haklarının devri yazılı şekil şartına bağlanmıştır. Kanunun 52. Maddesi aynen;
Madde 52 – Mali haklara dair sözleşme ve tasarrufların yazılı olması ve konuları olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.” şeklindedir.
Her ne kadar NFT’lerin satışı akıllı sözleşmeler aracılığıyla gerçekleşse de bu sözleşmelerin Kanunda düzenlenen yazılı şekil şartını karşılayıp karşılamayacağı tartışmalıdır.[4]
NFT ve telif haklarına ilişkin değerlendirilmesi gereken bir diğer husus da bir eserin NFT’ye dönüştürülmesinin eser sahipliğinden doğan hakları ihlal edip etmediğidir. NFT’yi oluşturma hakkı temelde dijital eserin yaratıcısına ait olmalıdır. Ancak yeterli teknik bilgiye ve erişime sahip olan her kişi blok zincir üzerinde NFT oluşturabilir ve bunları satabilir.
Dolayısıyla, bir dijital eserin, bu eser üzerinde hiçbir hak sahibi olmayan bir kişi tarafından NFT’ye dönüştürülmesi ve satışa sunulması da mümkündür. Bu durumda ise genellikle eser sahibinin eserden kaynaklanan bazı mali haklarının ihlal edildiği kabul edilmektedir.
Dünya genelinde mahkemelere taşınan ve basına yansıyan uyuşmazlıklar göz önüne alındığında, bunların çoğunun hak sahibi olmayan kişilerce NFT oluşturularak satışa sunulduğu iddiasından kaynaklandığı görülmektedir. Dolayısıyla, NFT satın almayı düşünenlerin, işlemin telif haklarının devrini içerip içermediği, eserin orijinal olup olmadığı, eserin gerçek hak sahibi tarafından satılıp satılmadığı gibi hususları sorgulaması gerekir.[5]
2-) NFT’de Uyuşmazlıkların Çözümü ve Yetki Sorunu
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, eser sahibine manevi ve mali açıdan pek çok hak tanımaktadır. Bu hakların ihlal edilmesi halinde, eser sahibi tecavüzün men’i davası, tecavüzün ref’i davası, maddi ve manevi tazminat davası, hak sahipliği veya tecavüze ilişkin tespit davası, haksız kazancın iadesi davası gibi davalar açabilmektedir.
NFT’nin bağlı olduğu blok zincir teknolojisinin özelliği olan merkeziyetsizlik, bu hakların nasıl kullanılacağı konusunda birtakım zorlukları beraberinde getirebilecektir. Belirli bir merkezin ve yöneticinin olmaması, korumanın kimden ve nasıl talep edileceğini belirsiz kılmaktadır. NFT sahiplerinin sahip olduğu haklar farklı hukuk sistemlerinde değişiklik gösterecek ve bu anlamda karışıklığa sebep olacak durumlar meydana gelebilecektir.
Öte yandan eser sahibinin yukarıda yer verilen davaları açıp, mahkemenin bu konuda bir karar vermesi halinde, bu kararların icrasının ne şekilde gerçekleştirileceği de başka bir belirsizlik olarak karşımıza çıkacaktır. Blok zincir sisteminin herhangi bir devletin yahut merkezin kontrolünde olmaması nedeniyle, NFT’lerin cebri icraya konu olmasıyla ilgili yerleşmiş bir uygulama yahut düzen bulunmamaktadır.[6]
3-) NFT’nin Vergilendirme Sorunu
NFT olarak üretilen yahut sonradan NFT’ye dönüştürülen eserlerin satışından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi konusunda da belirsizlik hâkimdir. Faaliyet alanı fark etmeksizin gelir elde eden her vatandaş vergilendirmeye tabi tutulmaktadır.
Ancak, henüz hakkında herhangi bir Kanuni düzenleme bulunmayan, tanımı yapılmamış varlığın satışından elde edilecek gelirin vergilendirilmesi konusunda yorum yapmak oldukça güç olacaktır. Verginin yasallığı ilkesi gereğince herhangi bir kanuni düzenleme olmaksızın vergilendirme yapılması açıkça hukuka aykırı olacaktır.
Diğer blok zincir teknolojilerine bağlı olarak var olan varlıklar gibi; NFT’ler de herhangi bir merkezi olmayan dağıtık ve merkeziyetsiz bir yapıya sahip olan varlıklardır. Bu nitelik, gelecekte bu alanda vergilendirme düzenlemelerinin var olması halinde, hangi vergilendirme yönteminin kullanılacağı sorununu da beraberinde getirmektedir.[7]
4-) NFT ve Kişisel Verilerin Korunması
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (“6698 sayılı Kanun”) 28’inci maddesi kapsamında sanat faaliyetlerinin 6698 Sayılı Kanun’dan istisna tutulduğu belirtilse de NFT’lerin bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususu tartışmalıdır.
NFT’lerin 6698 sayılı Kanun’dan istisna tutulamayacağı kabul edilirse, blok zincir tabanlı olmalarından kaynaklı olarak kişisel verilerin korunması bağlamında belirli sorunlara gebe olduğu söylenebilecektir. Bu sorunların başında blok zincir teknolojisinin değiştirilemez ve kalıcı yapısından kaynaklı olarak kişisel verilerinin değiştirilmesi veya silinmesinin mümkün olmaması gelmektedir.
6698 sayılı Kanun’a uygun bir şekilde aydınlatılmamış ve gerekmesine karşın açık rızaları alınmamış ilgili kişilerin kişisel verilerini barındıran veya saklama süreleri sona eren kişisel verileri imha edemeyecek olan NFT’ler silinmediğinde, Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nun ne gibi bir tavır alacağı da merak konusudur. Ayrıca, blok zincirin merkeziyetiz yapısı itibariyle veri sorumlusunun kim olacağı yine tartışmalı olacaktır.[8]
[4] NFT (NON-FUNGIBLE TOKEN) VE HUKUKİ BOYUTU, Özgün Law, <https://www.ozgunlaw.com/makaleler/nft-non-fungible-token-ve-hukuki-boyutu-926>
[5] YILDIZ Havva ve KÖSE Mutlu, “NFT’lerin marka ve telif hakları ile ilişkisi”, Dünya Gazetesi, 08 Nisan 2022
[6] NFT (NON-FUNGIBLE TOKEN) VE HUKUKİ BOYUTU, Özgün Law, <https://www.ozgunlaw.com/makaleler/nft-non-fungible-token-ve-hukuki-boyutu-926>
[7] NFT (NON-FUNGIBLE TOKEN) VE HUKUKİ BOYUTU, Özgün Law, <https://www.ozgunlaw.com/makaleler/nft-non-fungible-token-ve-hukuki-boyutu-926>
[8] NFT ve Türk Hukuku Çerçevesinde Değerlendirilmesi, GSG Hukuk, <https://www.gsghukuk.com/tr/bultenler-yayinlar/makale-yazilar/nft-ve-turk-hukuku-cercevesinde-degerlendirilmesi.html>
