Reklam Kurulu Başkanlığı Yapay Zeka Teknolojisi ile İlgili Yanıltıcı Tanıtım ve Nesnel Olmayan Araştırmaya Dayanan Reklamlar Hakkında Yaptırım Uyguladı
Reklam Kurulu, yapay zeka ile ilgili yanıltıcı reklamlara yaptırım uyguladı. ChatGPT referanslı reklamlar aldatıcı bulundu.
Reklam Kurulu ChatGPT’ye göre “en büyük, en iyi” şeklinde ifade edilen reklamların aldatıcı nitelik taşıdığına karar verdi. Navlungo Lojistik ve Teknoloji A.Ş’nin internet sitesinde “navlungotr” isimli hesap aracılığıyla yayınlanan reklamda:
İnternet sitesinde “ChatGPT’ye sorduk, tek doğru cevap aldık! Dünya’nın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli tüm lojistik işlemleriniz için siz de hemen Navlungo ile tanışın.” şeklinde ifadelere yer verildiği tespit edilmiştir. ChatGPT’ye farklı zamanlarda sorulan “En hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan firmanın adı nedir?” sorusuna “Dünya’nın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan birçok firma bulunmaktadır. Bu nedenle, belirli bir firmanın adını belirtmek zordur.” cevabını vermiştir. Söz konusu uygulama güncellik ve kesinlik taşımamaktadır. Reklamlarda kesinlik içermeyen ve rakip ürün veya firmalara göre üstünlük algısı içeren yer verilmesi tüketicileri yanıltıcı niteliktedir.
Demirören Medya’nın internet sitesinde yer alan ve yapay zekaya dayalı en popüler sohbet robotu olan ChatGPT’ye göre; “Türkiye’nin en ikonik özel televizyon kanalı KanalD!” şeklinde ifadeler içeren reklam ve tanıtımlar yapıldığı tespit edilmiştir. ChatGPT’ye sorulan Türkiye’nin en ikonik televizyon kanalı hangisidir sorusuna bu konuda pek çok farklı görüş bulunmaktadır şeklinde cevap verilmiştir. ChatGPT tarafından kesinlik içermeyen cevaplar verildiği halde söz konusu ifadelerin reklamlarda kullanılması tüketicileri yanıltıcı niteliktedir.
Yapılan inceleme sonucunda inceleme konusu reklamlarda üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite ya da bağımsız araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınmış ve reklamlarda yer alan ifadeleri doğrular nitelikte araştırma sonuçlarına yer verilmediği tespit edilmiştir.
Demirören TV Radyo Yayıncılık Yapımcılık A.Ş. hakkında, 6502 Sayılı Kanun’un 63’üncü ve 77/12’nci maddeleri uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine, reklam veren Navlungo Lojistik ve Teknoloji A.Ş. hakkında da 6502 Sayılı Kanun’un 63’üncü ve 77/12’nci maddeleri uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir. Ülkemizde reklamların idari denetimi RTÜK ve Reklam Kurulu tarafından yerine getirilmektedir.
Reklam Kurulu, Tüketicinin Korunmasi Hakkinda Kanun’da (TKHK) yer alan ilkelere göre reklam yapılırken uyulması gereken kuralları belirleyerek tüketiciyi haksız ticari uygulamalardan korumak için gerekli denetimleri yapar. Reklam Kurulu, yapacağı denetimler sonucunda reklamın yayınını durdurma, aynı yöntemle düzeltme, idari para cezası uygulanması gibi yaptırımlara karar verebilir.
Reklam Kurulu, tüm mecralarda yayınlanan ticari reklamları denetleme konusunda yetki sahibidir. Bu Kanun’un 61’inci maddesinde belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket eden reklam verenler, reklam ajansları ve mecra kuruluşları hakkında durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası ve gerekli görülen hâllerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası uygulanır.
6502 Sayılı Kanun’un 78. maddesi uyarınca Reklam Kurulu tarafından verilen idari yaptırım kararlarına karşı muhataba tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemelerinde söz konusu idari işlemin iptal edilmesi amacıyla iptal davası açılabilir. İlk derece mahkemesi kararına karşı 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45 ve 46. maddelerinde belirtilen şartların sağlanması halinde istinaf ve temyiz yolu açıktır. Reklam Kurulu, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya ayrı ayrı verebilir.
Aykırılık;
a) Yerel düzeyde yayın yapan televizyon kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise on bin Türk Lirası,
b) Ülke genelinde yayın yapan televizyon kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise iki yüz bin Türk Lirası,
c) Süreli yayınlar aracılığıyla gerçekleşmiş ise (a) ve (b) bentlerinde belirtilen cezaların yarısı,
ç) Yerel düzeyde veya uydu üzerinden yayın yapan radyo kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise beş bin Türk Lirası,
d) Ülke genelinde yayın yapan radyo kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise elli bin Türk Lirası,
e) Uydu üzerinden yayın yapan televizyon kanalı veya internet aracılığı ile gerçekleşmiş ise elli bin Türk Lirası,
f) Kısa mesaj aracılığı ile gerçekleşmiş ise yirmi beş bin Türk Lirası, g) Diğer mecralar aracılığı ile gerçekleşmiş ise beş bin Türk Lirası, idari para cezası verilir.
Reklam Kurulu, idari işleme konu ihlalin bir yıl içinde tekrar edilmesi hâlinde yukarıda belirtilen idari para cezalarını on katına kadar uygulayabilir.
Bu cezalarla birlikte aykırılığın internet ortamı üzerinden gerçekleştirilmesi hâlinde, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL vb. şeklinde) erişimin engellenmesine Reklam Kurulu tarafından karar verilebilir. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir.
Bu kararı uygulanmak 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 6/A maddesi gereğince Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilir. Bu karara karşı sulh ceza hakimliğine başvurulabilir. Sulh ceza hakimliğince verilen karara karşı 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) hükümlerine göre itiraz edilebilir.
Görüldüğü üzere, Reklam Kurulu yapay zekâ kullanılarak hazırlanan reklamlarda yapay zekanın özelliklerini de göz önüne alarak tüketicileri yanıltıcı nitelikte olan ve doğrulanabilir bilgilere dayanmayan ifadelerin 6502 sayılı Kanunu’nun 61. maddesine aykırı olduğu görüşündedir. Tüketicileri yanıltma amacı taşıyan yapay zekâ programları kullanılarak oluşturulan bu tür reklamların mevzuatı ihlal ettiği kabul edilirse reklamlar için idari yaptırım uygulanabilir.
Yapay Zeka teknolojisinin hızla geliştiği ve güçlendiği yadsınamaz bir gerçek olmasına karşın değişen dünyada aynı şekilde bu teknolojinin algoritmalarının da anı anına aynı kalmayacağı açıktır. Reklamların haksız rekabet oluşturma, tüketicileri yanıltma amacı güdülerek servis edilmemiş olması halinde dahi, yapay zekanın değişen ve gelişen algoritmalarına güvenerek hareket edilmesi somut durumlarda olduğu gibi kurum kuruluşlar nezdinde mağduriyet yaratacaktır.
Tüketicileri yanıltma amacı taşıyan, yapay zekâ programları kullanılarak oluşturulan bu tür reklamların mevzuatı ihlal eder nitelikte olması halinde kabul edilirse reklamlar için idari yaptırım uygulanabilir. Ayrıca, reklamlar hakkında içeriğe erişimin engellenmesi ve reklam yayını durdurma cezası da verilmektedir.
