Günümüzde teknolojinin gelişmesi ve internetin yaygın kullanımı ile televizyon reklamlarının yanı sıra internet ve sosyal medya üzerinden de birçok reklam ile karşı karşıya kalınmaktadır. Tüketiciyi olumlu veya olumsuz yönlendirme etkisine sahip reklamlar internet kanalı ile geniş kitlelere ulaşabilmektedir. Türkiye’de reklamların denetimi ise Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) ve Reklam Kurulu tarafından yapılmaktadır.
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun ve bu kanunun 61, 62, 63, ve 84. maddelerine dayanılarak hazırlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde yer alan ilkeler uyarınca reklam yapılırken uyulması gereken kurallar Reklam Kurulu tarafından denetlenmekte ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketicileri korumak esas alınmaktadır.
Reklam Kurulu ve Reklam Kuruluna Başvuru
Ticari reklamlarda uyulması gereken ilkelerin belirlenmesi ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumak amacıyla inceleme ve denetim yapma ve bu sonuca göre Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 61. maddesine aykırı reklamları durdurma ve/veya düzeltme ve/veya para cezasına hükmetme ile gerekli görülen hallerde 3 aya kadar tedbiren durdurma cezası verme hususlarında Reklam Kurulu görevlidir.
Reklam Kurulu’na tüketiciler, kurum ve kuruluşlar ile rakip firmalar tarafından başvuru yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra, bizzat Reklam Kurulu tarafından da re’sen inceleme de başlatılabilir. Reklam Kurulu’na başvurular yazılı olarak veya elektronik ortamda yapılmaktadır.
Başvuru sahibi gerçek kişinin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası, adresi; tüzel kişinin ise ünvanı ve adresi yer almak zorundadır. Aksi takdirde, Reklam Kurulu tarafından değerlendirmeye alınmayacaktır.
Bunun yanı sıra, ticari reklama ilişkin olarak şikayet edilen reklamın yayınlandığı mecra, tarih, şikayet konusu gibi belirleyici hususlara ve şikayete ilişkin bilgi ve belgeye yer verilmelidir. Buna ek olarak ise, şikâyet edilen reklamın basılı veya yazılı olanların dilekçeye eklenmesi, eklenecek nitelikte olmayanların ise görüntülerinin başvuru sahibi tarafından sağlanması beklenmektedir.
Reklam Kurulu’nun İnceleme İçin Dikkat Ettiği İlkeler
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 61. maddesinde yer alan “Ticari Reklam” başlığında reklamların uyması gereken temel kurallar belirlenmiştir. Bu düzenlemeler neticesinde Reklam Kurulu tarafından dikkat edilen unsurlar şöyledir;
Reklamlar “Genel Ahlaka” Uygun Olmalıdır.
“Kamu Düzenine” uygun olmalıdır.
“Kişilik Haklarına” uygun olmalıdır.
Reklamların “Doğru ve Dürüst” olması esastır.
Reklamlar “Aldatıcı” nitelikte olmamalıdır.
“Örtülü Reklam” yapılması yasaktır.
Reklam verenler ticari reklamlarında yer alan iddiaların doğruluğunu “ispatla” yükümlüdür.
Söz Konusu İlkeler Işığında Verilen Reklam Kurulu Kararları;
“Gerçeği Yansıtmayan Reklam Kararı”
Şikayet Edilen Reklam/TU: “NEDEN …… EV İNTERNETİNİ SEÇMELİYİM?”-“İnternetinizi 2 Günde Ücretsiz Kuruyoruz: …….’i seçtiğinizde 2 gün içinde evinizde fiber internetin keyfini çıkarmaya başlarsınız.” başlıklı reklamlar.
Değerlendirme/Karar: Yapılan incelemeler sonucunda; “NEDEN …..EV İNTERNETİNİ SEÇMELİYİM?” başlığı ile yayınlanan tanıtımların alt başlıklarından “İnternetinizi 2 Günde Ücretsiz Kuruyoruz: …… seçtiğinizde 2 gün içinde evinizde fiber internetin keyfini çıkarmaya başlarsınız.” ifadelerinin herhangi bir istisna şartına yer verilmeksizin kullanıldığı ve her koşulda kurulum işlemlerinin belirtilen sürede tamamlanacağı izlenimi oluşturduğu ancak başvuruda bulunan tüketicinin abonelik işlemlerinin 1 haftadan fazla bir sürede tamamlanabildiği, dolayısıyla, anılan reklamlar aracılığıyla sunulan vaadin gerçeği yansıtmadığı ve tüketici mağduriyetine yol açtığı, bahsi geçen reklamın dürüst rekabet ilkelerine aykırılık teşkil ettiği değerlendirilmiş olup, anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.
“Örtülü Reklam – İnstagram Kararı”
Şikayet Edilen Reklam: Şahsa ait olduğu tespit edilen “….. ” isimli sosyal medya hesabından yayınlanan paylaşımlar.
Tespitler: “….” isimli Instagram hesabından 17.08.2022 tarihinde yapılan paylaşımda; “Trendyol’da sadece benim takipçilerime özel indirim geldi verdiğiniz siparişlerde %50 indirim ve 10-15-20 TL indirim kazanıyorsunuz, yemeğinizin yarısı bizden. LINK BIO’da.” ifadelerine ve görselde “bugün kendime Trendyol’dan %50 indiriminden pizza ısmarladım. Bir türlü başlayamadığım bir diziye başladım…” şeklinde ifadelere yer verildiği tespit edilmiştir.
Değerlendirme/Karar: Yapılan incelemeler sonucunda, “……” isimli sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda herhangi bir reklam, iş birliği ibaresine yer verilmeden takipçileri “Trendyol Yemek” bağlantısına yönlendirmek suretiyle “Trendyol” firmasının örtülü reklamının yapıldığı değerlendirilmiş olup; anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.
“İnstagram Kararı”
Şikayet Edilen Reklam: Instagram isimli sosyal medya mecrasında şahsa ait ” ….” isimli hesap adıyla yayınlanan tanıtımlar
Değerlendirme/Karar: Yapılan incelemeler sonucunda, inceleme konusu tanıtımların 05.12.2022, 27.01.2023 ve 22.05.2023 tarihli görünümlerinde örnek olarak, “Karbon Peeling, Dermapen, Meme Dikleştirme Ameliyatı, Somon DNA Mezoterapi, Gençlik Aşısı, Botoks, Prp” gibi birtakım tıbbi işlemlerin isimleri sayılarak tanıtımlarının yapıldığı, “Doktorum size ne kadar teşekkür etsem az gelir. Dr. ……., 17.09.2020 tarihinde göz kapaklarıma müdahale etti. O kadar korkuyordumki korkudan tansiyonum yükselmişti. Doktor bey o kadar professioneldi ki sabırla beni sakinleştirmeyi başardı ve başarıyla ameliyatı gerçekleştirdi. Ameliyat sonrası biraz ağrı olabilir diye bana ağrı kesici önerdi ama inanmıyacaksınız hiç ağrım ve sızım olmadı. Sonuç mükemmel birazcık şişiklik var başka birşeycik yor. Dr. …… beyi gerçekten canı gönülden herkese tavsiye ediyorum..” gibi hasta yorumlarına ve hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ilişkin görüntülere yer verildiği, ayrıca tanıtımlarda “10 SEANS LAZER PAKETİ ALANA!! 1 Seans Hydrafacial Cilt Bakımı + 1 Seans Karbon Peeling Hediye!!”, “Yenilenme Fırsatı!! Dermapen 4 Seansı -%50 1400 TL” gibi kampanya bilgilerine yer verildiği, bu ve benzeri tanıtımların; hekimlik mesleğini yürüten şahsın faaliyetlerine ticari bir görünüm yükleyen, tıbbi işlemlere yönelik talep yaratıcı ve sağlık mevzuatında izin verilen bilgilendirme sınırını aşan nitelikte olduğu değerlendirilmiş olup, 347.128-TL (Üçyüzkırkyedibinyüzyirmisekiz Türk lirası) idari para veanılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir.
Reklam Kurulu Tarafından Verilen Kararlara Karşı İtiraz
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 78. maddesi uyarınca idari yaptırım kararlarına karşı İdari Yargılama Usulü Kanunu hükümlerine göre idari yargı yoluna başvurulabilir. İdari yaptırım kararının tebliğinden itibaren 30 günlük süre içerisinde idare mahkemesinde dava açılmalıdır.
Sonuç
Ticari reklamların yayınlanması sürecinde Reklam Kurulu tarafından bir idari yaptırım ile karşılaşılmaması amacıyla söz konusu reklamların, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına, doğru ve dürüst olmasına, aldatıcı nitelikte olmamasına, reklamın sosyal medya mecralarında örtülü nitelikte yapılmamasına, reklam olması halinde reklam olduğunu içerir şekilde “reklam”, “işbirliği” gibi ifadelere görülebilecek şekilde yer verilmesine ve reklamda yer alan unsurların doğruluğunun ispatlanabilir ölçüde olmasına dikkat edilmelidir.
Aksi takdirde durdurma cezası, idari para cezası ve gerekli görülen hallerde üç aya kadar tedbiren durdurma cezası ile karşılaşılması söz konusu olacaktır. Haksız ve hukuka aykırı olduğu düşünülen idari yaptırım kararlarına karşı ise tebliğden itibaren 30 günlük süre içerisinde idare mahkemelerinde kararın iptaline yönelik dava açılmalıdır.
