MGC Legal ekibinin hazırladığı işbu “SGK’nın Yeni Kod-29 Düzenlemesi” makalesini okumanıza sunarız. SGK’nın Kod-29 Değişiklikleri Neler Getirecek?
İşverenin haklı nedenle fesih hakkı, 4857 sayılı İş Yasası’nın 25. maddesinde düzenlenmiştir. Ancak, işveren işçiyi 25. maddenin; “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı “II” bendinde yer alan nedenlerin varlığı halinde hem bildirim önellerine ilişkin ücret (ihbar ücreti) hem de kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğünden kurtulmaktadır. Bu nedenle, 4857 sayılı İş Kanunu 25/II bendine göre işverenin işçiyi işten çıkarmasına “tazminatsız fesih” de denilmektedir. İşveren, işçiyi İş Yasası’nın 25/II maddesine dayanarak işten çıkardığında işçi sadece kıdem ihbar tazminatı haklarından yoksun kalmamakta, aynı zamanda işsizlik sigortasından da yararlanamamaktadır.
KOD-29 NEDİR?
İşveren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 8 ve 9. maddelerine göre işçiyi işe almadan önce ve işçi çıkaracağı zaman Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunmak zorundadır. SGK her bir işten çıkarma nedenini bir sayısal kodla özetlemiştir. Kod 29’un karşılığı ise işverenin “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedenine dayalı bir işten çıkarma yapıldığı anlamına gelmekteydi.
Ancak farklı fesih nedenlerinin neredeyse tamamının aynı kod (Kod- 29) ile bildiriminin yapılması belirsizliklere yol açmaktaydı. Ayrıca fesih kısıtlamasına takılmamak amacıyla, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışı olmasa dahi Kod- 29 kullanılarak çok sayıda çalışanın işten çıkarılmaktaydı.
Bu nedenle SGK, fesih kısıtının istisnaları arasında bulunan “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” başlığındaki işten çıkarma sebeplerinin her biri için ayrı kodlar belirlendiğini bildirdi.
SGI’nın Yeni Kod-29 Düzenlemesi ile Neler Değişti?
SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir. Böylelikle mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık gibi birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Söz konusu düzenlemeyle farklı kodlarla farklı fesih sebepleri şu şekilde belirlenmiştir:
Kod 42 – İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
Kod 43 – İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
Kod 44 – İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
Kod 45 – İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
Kod 46 – İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
Kod 47 -İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
Kod 48 – İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
Kod 49 – İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
Kod 50 – İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Değerlendirme
İşverene getirilen işçi çıkarma yasağını düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu geçici 10. maddesi, işçinin İş Yasası’nın 25/II maddesinde düzenlenen “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedenlerine dayalı işten çıkarmaları yasaklamamıştır. Yasaklanan işçi çıkarma, işverenin tazminat ödeyerek geçerli nedenle işçi çıkarmasıdır.
İşveren tazminat ödeyerek işçi çıkarmanın yasaklandığı yerde kendisine hiçbir maliyeti olmayacak şekilde, sadece SGK’ya yaptığı fesih bildiriminde “KOD 29” işaretleyerek işçi çıkarma olanağına sahip olmaktaydı. İşçiye de mahkemeye gidip haklı nedenin olmadığını kanıtlamanın dışında hiçbir yol bırakılmamaktaydı. Bu durumun çalışma hayatındaki olumsuz etkilerinin azaltılması ve daha sistematik olması amacıyla SGK genelgesinde yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir. Böylelikle birbirinden uzak konulardaki fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Bu değişiklik bile Kod-29’un ortaya çıkardığı problemleri ve yaşanan hukuksuzluğun göstergesidir.
Fesih yasağının gerçek amacına uygun yaşama geçmesi, işverenin fesih yetkisini kötüye kullanmasının durdurulması için haklı fesih nedeni olduğunu ileri süren işveren, bu nedenin varlığını gösteren objektif olguları iş mahkemesine sunmalı ve iş mahkemesinden izin alarak fesih hakkını kullanmalıdır. İşçi çıkarmak için kendisine başvurulan iş mahkemesi, haklı feshe ilişkin işverenin gösterdiği fesih nedenleriyle iş sözleşmesinin sona ermesi arasında uygun illiyet bağının bulunduğuna ilişkin kuvvetli belirtilerin olduğuna karar verirse haklı fesih için izin vermelidir.
Anahtar Kelimeler: Yeni Kod-29 Düzenlemesi, SGK’nın Yeni Kod-29 Düzenlemesi, SGK’nın Kod 29 Değişiklikleri Neler Getirecek?
