Trafik kazası sonucunda bedensel bir zarara uğrayan kişi, kısmen ya da tamamen çalışma durumunu kaybetmesi sebebiyle karşılaşabileceği gelir kaybını ve zararını kusurlu araç işleteninden veya kusurlu aracın sigorta şirketinden isteyebilmektedir.
Trafik kazaları hukuki açıdan Türk Borçlar Kanunu (TBK) md. 49 gereği haksız fiil sorumluluğu kapsamındadır. Bu kapsamda trafik kazası neticesinde bir kişinin bedensel zarara uğraması halinde bu zarar kalemleri şöyle olacaktır:
A. Maddi Zarar
I. Bedensel Zarar Kalemleri
Bedensel zarar kalemleri temel olarak 4 başlık altında incelenir. Bunlar; tedavi ve iyileştirme giderleri, geçici iş göremezlik nedeniyle iş ve kazanç kaybı, sürekli iş göremezlik nedeniyle çalışma gücü ve kazanç kaybı ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplardır.
a. Tedavi ve İyileştirme Giderleri
Tedavi ve iyileştirme giderleri; bedensel zararın doğmasıyla beraber bu zararın giderilmesi ya da zararın artmasının önlenmesi amacıyla uygulanan çeşitli tedaviler için yapılan harcamalardır. Bu zarar kaleminin tedaviyle sınırlı kısmına “tedavi giderleri”, eski sağlık durumuna ve günlük işlerini sürdürebilecek duruma gelinceye kadar yapılan masrafları kapsayan kısmına “iyileştirme giderleri” denir.
Trafik kazası sebebiyle yaralanan ve sağlığı bozulan kişi, iyileştirme için yaptığı ya da yapmak zorunda kalacağı giderleri işleten veya diğer sorumlulardan talep edebilir. Gelecekte meydana gelebilecek masraflar ile kişinin mevcut olan bir hastalığının kaza sonucunda artması sebebiyle yapılan masraflar da bu kapsamdadır. Bu nedenlerden dolayı sorumlu olan kişiler sorumlulukları oranında tazminat ödeme yükümlülüğü altındadır.
Tedavi giderlerinin kanıtlanmasına dair Yargıtay’ın benimsediği ilkeler şu şekildedir:
Tedavi giderlerinin belgeye bağlanması şart değildir.
Tedaviye ilişkin giderler her şekilde, her yola başvurarak kanıtlanabilir.
Hâkim, 818 sayılı BK 42/2. maddesi ve 6098 sayılı TBK 50/2. maddesi çerçevesinde zararın kapsamını araştırmakla yükümlüdür.
Hiçbir belge sunulmasa dahi, hâkim görevlendireceği uzman bilirkişilere tedavi ve tüm iyileştirme giderlerini hesaplatmakla ve hüküm altına almakla yükümlüdür.
b. Geçici İş Göremezlik Nedeniyle İş ve Kazanç Kaybı
Geçici iş göremezlik nedeniyle iş ve kazanç kaybı; meydana gelen kaza nedeniyle kişinin geçici bir süre gelir getiren işinde çalışamaması sonucunda mahrum kalacağı gelirdir. Aynı zamanda çalışılamayan süre olarak de adlandırılır.
c. Sürekli İş Göremezlik Nedeniyle İş ve Kazanç Kaybı
Sürekli iş göremezlik nedeniyle iş ve kazanç kaybı; kişinin geçirdiği kaza sebebiyle hayatında kalıcı bir şekilde bedensel faaliyetleri yerine getiremeyecek duruma gelmesidir. Bu durum uygulamada maluliyet raporu ile tespit edilir.
d. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar
Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar; kişinin geçirdiği kaza sonucunda yürüttüğü meslekle ilgili çeşitli kabiliyetlerini kaybetmesi halidir. Kişinin sakat kalma ve yaralanmadan sonra oluşan durumuyla sağlayabileceği gelir ile yaralanmadan sonra meydan gelen durumuyla elde edebileceği gelir arasındaki fark uğranılan zararı ifade eder. Kişi meydana gelen zararı azaltmaya yönelik uygulanacak tedaviyi reddederse kusurlu sayılarak tazminattan indirim yapılır.
II. Tazminatın Belirlenmesi
Tazminat miktarı zararı aşamaz. Zarardan az veya zararla eşit olmalıdır. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) madde 86’ya göre, kazanın meydana gelişinde zarar görenin kusurunun bulunduğunun ispat edilmesi halinde, hâkim durum ve koşullara göre tazminat tutarını indirebilir. Aynı zamanda, motorlu aracın sebep olduğu tehlikenin durum ve koşullar çerçevesinde değerlendirilmesi de gerekir.
B. Manevi Zarar
Trafik kazası sonucunda meydana gelen yaralanmalarda oluşan elem ve keder için tazminat davası açılabilir. Manevi tazminat talep edilebilmesi için manevi çöküntünün ağır olması gerekir. Ancak zorunlu trafik sigortasında trafik kazasından dolayı oluşabilecek manevi tazminat talepleri kapsam dışındadır.
C. Zamanaşımı
Trafik kazalarından doğan tazminat talepleri zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Her halükârda bu süre kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yılı geçemez.
Fiilin suç teşkil etmesi halinde ise ceza zamanaşımı süresi uygulama alanı bulur. Bedensel zararlarda zamanaşımının başlangıcı, beden gücünün kaybedilmesine ilişkin Sağlık Kurulu raporunun öğrenildiği tarihtir. Kaza sonucu meydana gelen yaralanmalarda (taksirle yaralama suçu oluşması halinde) zamanaşımı süresi 8 yıldır.
D. Bedensel Zararların Sigorta Tarafından Karşılanması
Hangi zarar kalemlerinin sigorta tarafından karşılanacağı hususu, yapılan sigorta sözleşmesinin türüne göre değişiklik gösterir. Kasko sigortası genellikle iş göremezlik tazminatları ile tedavi giderlerini karşılamakla beraber, teminat içeriği taraflarca özgürce kararlaştırıldığından hangi zarar kalemlerinin sigorta şirketi tarafından ödeneceği hususunda sigorta poliçesine bakmak gerekir.
Zorunlu mali mesuliyet sigortası kapsamında üçüncü kişinin sağlık giderleri ile sürekli iş göremezlik tazminatı sigorta şirketi tarafından ödenir. İhtiyari mali mesuliyet sigortası kapsamına hangi zarar kalemlerinin girdiği de zorunlu bir sigorta türü olmaması sebebiyle, sigorta poliçesine bakarak belirlenir.
E. Trafik Kazası Sonrası Başvuru Nereye Yapılır?
Trafik kazası sonrasında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu md. 97’de aynen “Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.” hükmü yer almaktadır.
Bu düzenleme uyarınca, trafik kazası neticesinde mağdur olan kişinin kaza neticesinde ortaya çıkan zararlarının tazmini için öncelikli olarak sigorta şirketine başvurması zorunluluktur. Sigorta şirketinin 15 günlük cevap süresinde cevap vermemesi yada olumsuz cevap vermesi halinde ise Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuruda bulunabilir ve ya adli yargıda dava açabilir.
F. Sigorta Şirketine Başvuruda İstenilen Belgeler Nelerdir?
Sigorta şirketine maddi zararın tazminine yönelik olarak yapılacak başvurularda kaza ve zarar ile ilgili belgelerin eklemesi gerekmektedir.
Genel olarak eklenmesi gereken belge ve evraklar şöyledir:
Trafik kazası tespit tutanağı,
Kazaya karışan araçların ruhsat örnekleri,
Başvuru sahibine ait banka hesap bilgileri,
Bedensel zararlarda sağlık kurulu raporu, tetkik ve tedavilere ilişkin raporlar, varsa bilirkişi raporu,
Kusuru ve zararı ispatlayan belgeler.
G. Sigorta Şirketinin Rücu Hakkı
Ödeme yapan sigortacı;
Tazminatı gerektirecek olayın, işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kasti olarak ve ağır kusuru sonucunda oluştuğu,
Gerekli izinleri almadan düzenlenen bir yarış için KTK uyarınca yapılması gereken sigortanın yapılmadığı veya gereken özenin gösterilmediği,
Tazminatı gerektiren olayın, KTK’ya göre gerekli ehliyete sahip olmayan kişiler tarafından gerçekleştiği,
Aracı işletenin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin uyuşturucu veya keyif veren maddeler almış olarak aracı sevk ve idare ettiği,
Tazminatı gerektiren olayın, yolcu taşıma ruhsatı olmayan veya gereğinden fazla yolcu veya yük taşımacılığından kaynaklanan ve tehlikeli maddeler taşımacılığı bulunmayan araçlarda tehlikeli yanıcı ve patlayıcı madde taşıma esnasında parlama, tutuşma ve infilakı neticesinde meydana geldiği,
Aracın çalınması veya gasp edilmesi sonucunda tazminatı gerektiren olayın gerçekleşmesi halinde, çalınma ve gasp olayında işletenin kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olanların kusurlu olduğu tespit edildiği hallerde,
yaptığı ödemeyi sigorta ettirene rücu eder.
H. Trafik Kazalarında Maddi Tazminat Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Trafik kazası neticesinde maluliyete uğrayan kişinin maluliyet oranı tespit edilecektir. Tespit edilen maluliyet oranı ile trafik kazasına konu olaydaki kusuru ile yaşı ve alınan maaş, maddi tazminatın hesaplamasında dikkate alınacak unsurlardan olacaktır.
Maluliyete uğrayan kişinin Yargıtay kararları da dikkate alınarak 72 yaşına kadar işgünü olduğu kabul edilmektedir. Malul olan kişinin 65 yaşına kadar olan çalışma süresi aktif çalışma süresi olarak adlandırılırken, 65’ten 72 yaşına kadar olan çalışma süresi ise pasif çalışma süresi olarak hesaplanır.
Örnek olarak; kaza neticesinde (A) kişisinin maluliyet oranı %40 ve kazadaki kusur oranı %20 olduğu ve 5000 TL ücret ile çalışmakta olup, 40 yaşında olduğu dikkate alınarak yapılacak hesaplamada; Aldığı maaştan kusur oranı düşülmelidir. Kusur oranının düşmesi ile ortaya çıkan miktar maluliyet oranıyla çarpılacaktır.
5000 – %20 = 4000 , 4000 * 40/100 = 1600 TL aylık iş gücü kaybı olduğu ortaya çıkacaktır. Yıllık ise 1600*12 = 19200 TL olup, aktif ve pasif çalışma süresi olan 72 yaştan bulunduğu yaş çıkarılarak yıllık iş gücü kaybı ile çarpıldığında tazminat miktarını verecektir.
Kaynakça
Artar, Z. (2016). Sorumluluk (Trafik) Sigortalarında Bedensel Tazminatlar (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü. İstanbul.
