Türkiye’de şirket kurma süreci, yasal prosedürleri takip ederek ve gerekli belgeleri sunarak gerçekleştirilir. Anonim ve limited şirketler, en yaygın kurulan şirket türlerindendir ve birçok farklı amaç için kullanılabilir. Anonim şirketler genellikle büyük ve kârlı işletmeler için tercih edilirken, limited şirketler ise daha küçük işletmeler için uygun bir seçenektir. Her iki şirket türü de yasal yükümlülükleri, mali yükümlülükleri ve sorumlulukları açısından farklılıklar gösterir.
Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluşu
Türk mevzuatında; “adi şirketler” 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) düzenleme altına alınırken kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler ise 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenmektedir.
TTK’da, kollektif ile komandit şirket şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler sermaye şirketi olarak sayılmakta olup işbu yazıda sermaye şirketlerinden olan anonim şirket ve limited şirketinin kuruluş usulü ele alınacaktır. Her iki şirket türü için de aşağıda belirtilen adımlar izlenmektedir.
Ana sözleşmenin hazırlanması; şirket kuruluşunun en önemli aşamasıdır. Yeni kurulacak şirketin başlıca; unvanı, kayıtlı adresi, sermayesi, amaç ve konusunda yer alacak hususlar belirlenmelidir.
Unvan
Ticaret unvanının Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) üzerinden ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nden sorgulanarak teyit edilmesi gerekmektedir. Seçilecek unvan mevcutta faaliyet gösteren şirket unvanlarından farklı olmalıdır. Benzer unvan sorgulaması yapılarken, sorgulama yapılacak alana çekirdek kelime ve devamında yer verilecek olan sektör bazındaki ilk kelime birlikte yazılmalıdır. Şirket türünü gösteren ibareler Türkçe olmak kaydıyla ticaret unvanı serbestçe belirlenebilir. Şirket unvanın ana sözleşmede yer alan faaliyetlerle uyumlu olması aranmaktadır.
Adres
Şirketin kayıtlı adresine bağlı olarak ilgili Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne şirket kuruluş başvurusu yapılacaktır. Şirket kuruluşu sonrası yoklama işlemleri için Vergi Dairesi’nden şirketin kayıtlı adresine gelinmektedir. Şirket yetkilisinin veya vekalet verilecek kişinin ilgili belgeler ile birlikte hazırda bulunması gerekmektedir. Ana sözleşme hazırlığına geçmeden önce ofis kiralama/satın alma işlemleri yapılmalıdır. Bu kapsamda sanal ofis kullanımının çok yaygın olduğunu belirtmekte fayda var.
Sermaye
Şirket türüne bağlı olarak kurulacak şirketin minimum sermaye bedelleri ve her bir payın minimum beher değeri kontrol edilmelidir. Minimum sermaye bedeli; gerçekleştirilecek faaliyete, ileride alınması planlanan lisans/ruhsatlara bağlı olarak daha yüksek taahhüt edilebilir. Anonim şirkette sermaye bedelinin dörtte biri yeni kurulacak şirket adına açılacak banka hesabına yatırılmalıdır.
Amaç Konu
Şirketin ana sözleşmesinde yer alacak amaç konunun faaliyetlerin detaylı olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Amaç konu ile şirket unvanı ve seçilecek Nace Kodu (iş yerlerinin çalıştıkları alanlara göre tehlike sınıflarını belirleyen sistemin oluşturduğu altı haneli bir kod) uyumlu olmalıdır. Şirket faaliyetleri ana sözleşmede yazan hususlarla sınırlı değildir (Lisans/ruhsat talepleri için ilgili Kuruma başvuruda talep edilen özel özel durumlar hariç). Buna bağlı olarak, şirketin ana sözleşmede yer almayan hususlarla ilgili faaliyet gösterilmesi de mümkündür.
Temsil ve İlzam
Anonim ve limited şirketlerin temsilcileri, şirketin amacına ve işletme konusuna göre her türlü işi ve hukuki işlemi TTK uyarınca, TTK’daki sınırlamalara tabi olarak yapabilmektedir. Anonim ve limited şirketlerde yönetim ve temsil yetkisine sahip kişilerin (yönetim kurulu, genel kurul, müdürler, iç yönerge ile atanan temsilciler vb.) yetkilerini devredebilmeleri yine TTK ile sınırlanmıştır. Bu bağlamda, yetki devri ancak TTK’da sayılan “devredilemez ve vazgeçilemez” yetkiler ile varsa şirket ana sözleşmesinde devredilemeyeceği belirtilmiş yetkiler haricinde yapılabilmektedir.
TTK uyarınca anonim şirketler, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Yönetim Kurulu, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlem hakkında karar almaya yetkilidir. Yönetim kurulu üyeleri en çok 3 (üç) yıl süreyle görev yapmak üzere seçilebilmektedir.
Ana sözleşme ile bu süre kısaltılabilir, ancak uzatılamaz. Görev süresinin başlangıç tarihi şirket için genel kurul tarihi, üçüncü şahıslar için ise tescil ve ilan tarihidir. Anonim şirketlerde, kural olarak temsil yetkisi, şirket esas sözleşmesinde aksi öngörülmemiş ise veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa, çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir.
Ancak yönetim kurulu, temsil yetkisini bir veya daha fazla murahhas üyeye (yetkilerin devredildiği üye) veya müdür olarak üçüncü kişilere devredebilir. Bu devre rağmen en az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır. Yönetim kurulunun kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye yetki devri yapabilmesi için hem esas sözleşmede devre izin veren bir hüküm hem de bir iç yönerge bulunmalıdır. İç yönerge, şirketin yönetimini ve organizasyon şemasını düzenler, gerekli olan görevleri tanımlar, yerlerini gösterir.
Özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler. Bu nedenle iç yönerge metninin şirketin faaliyet alanına göre özenle hazırlanması gerekmektedir. Yönetim kurulu, temsile yetkili kişileri ve bunların temsil şekillerini gösterir kararının noterce onaylanmış suretini, tescil ve ilân edilmek üzere ticaret siciline vermek zorundadır.
Limited şirketlerin yönetimi ve temsili şirket ana sözleşmesi ile düzenlenir. Şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. Anonim şirketlerde olduğu gibi sınırlı yetki devrine ilişkin iç yönerge düzenlenebilmesinin ön şartı esas sözleşmede bu yönde bir hüküm bulunmasıdır. Ancak anonim şirketlerden farklı olarak, en az bir yönetim kurulu üyesi yerine bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir.
Dolayısıyla limited şirketlerde şirketin temsil ve yönetiminin tamamıyla ortak olmayan bir üçüncü şahsa devri mümkün olmayıp, bu gibi hallerde en az bir ortakla temsil ve idare yetkisi müştereken kullanılacaktır. Ek olarak Kanun uyarınca limited şirketlerin tek ortaklı olarak kurulması mümkündür.
Bu nedenle yine Kanun uyarınca tek ortaklı kurulan limited şirketlerde şirketin temsil ve yönetimlerinin üçüncü bir kişiye tamamen bırakılması mümkün olmayıp, şirketin temsil ve yönetimi bu ortak ile birlikte üçüncü bir kişiye verilebilir. Limited şirketler iç yönerge tanzimi ve süreçlerinin yönetilmesi ile sorumlu organ sınırsız yetkili müdür/müdürler kurulu olacaktır. Müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları genel kurulun devredilemez yetkileri içindedir. Genel kurul, müdürü veya müdürleri görevden alabilir, temsil yetkisini sınırlayabilir.
Anonim şirketlerdeki, yönetim kurulu üyelerinin en fazla üç yıl süre ile seçilebileceğine ilişkin sınırlamanın aksine, limited şirketlerin temsilcilerinin görev sürelerine ilişkin TTK’de hüküm bulunmadığından, şirket sözleşmesinde veya genel kurul kararında bir süre saptanmamış ise, verilen görevin süresiz olduğu kabul edilmektedir. Ancak, şirket sözleşmesinde veya genel kurul kararında bu yönde bir belirleme yapılmış ise, şirket iç yönergesi ve buna göre hazırlanan imza sirkülerinde bu süreye yer verilmelidir.
Şirket ana sözleşmesi MERSİS üzerinden oluşturulmaktadır. Yukarıdaki madde başlığı altında belirtilen hususlar başta olmak üzere TTK hükümleri uyarınca yer alması gereken hususlar düzenlenir. Ana sözleşme hazırlandıktan sonra Ticaret Sicili Müdürlüğü onayına gönderilir ve fiziken başvuru yapılabilmesi adına randevu alınılır.
Randevu gün ve saatine kadar ana sözleşmede yer alan hususlar Ticaret Sicili Müdürlüğü tarafından değerlendirilir. Aykırı bir durum tespit edilmesi halinde randevu gün ve saatine kadar revize edilmesine ilişkin bildirimde bulunulur. Gerekli düzeltmeler yapılması akabinde ilgili belgeler ile birlikte randevu gün ve saatinde Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne gidilir.
Ticaret Sicili Müdürlüğüne Başvuru
Tescil ve ilan işlemlerinin gerçekleştirilmesi adına son aşama randevu gün ve saatinde Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne gidilmesi, gerekli belgelerin ibrazı ile ana sözleşmenin imzalanmasıdır. Şirket türüne göre ilgili belgeler değişkenlik göstermektedir. Aşağıdaki listede anonim ve limited şirket kuruluşu için gerekli belgeler yer almaktadır.
Vekaletname
Kuruluş işlemleri vekaleten gerçekleştirilecek ise noterden çıkarılan vekaletname ibraz edilmelidir. Vekaletname yurt dışında çıkarıldıysa apostil onaylı vekaletnamenin Türkiye’de tercüme ve noter onay işlemleri yapılmalıdır. İşlemler vekaleten gerçekleştirilmeyecek ise şirket ortağının/ortaklarının randevu gün ve saatinde hazırda bulunması gerekmektedir. Ortaklardan biri yabancı ise yeminli tercüman da hazırda bulunmalıdır.
Kuruluşu Bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şirketler için bu izin veya uygun görüş yazısının aslı.
Dilekçe
Yeni kurulacak şirkete ilişkin bilgileri içeren matbu bir belgedir.
Vekaleten imzalanması mümkündür.
Oda Kayıt Beyannamesi
Yeni kurulacak şirkete ilişkin bilgileri içeren matbu bir belgedir. Şirket ortağının/ortaklarının fotoğrafının/fotoğraflarının yapıştırılması gerekmektedir.
Vekaleten imzalanması mümkündür.
Kuruluş Bildirim Formu
Yeni kurulacak şirket yabancı ortaklıysa işbu formun doldurulması gerekmektedir. Yeni kurulacak şirkete ilişkin bilgileri içeren matbu bir belgedir.
Vekaleten imzalanması mümkündür.
Banka Mektubu
İşbu belge sadece anonim şirketler için geçerlidir. Sermayenin en az yüzde yirmi beşinin TTK’ya uygun olarak bankaya yatırılması, açılan banka hesabında para yatıran şirket ortaklarının; adı-soyadı/ unvanı ile her ortağın yatırdığı tutarların ve toplam yatırılan tutarın gösterilmesi gerekmektedir.
Ayni Sermaye Konulması
Ayni sermayenin değerlemesine ilişkin bilirkişi atama kararı, bilirkişi raporu, mahkeme kararı, konulan ayni sermaye üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili sicilden alınacak yazının aslı, ayni sermaye olarak konulan taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve diğer değerlerin kayıtlı bulundukları sicillere şerh, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler gerekmektedir.
Şirket Ortağı/İmza Yetkilisi Yabancı Gerçek Kişi ise
Yabancı uyruklu gerçek kişi ortakların/imza yetkililerinin pasaportlarının Türkçe’ye tercüme edilen noter onaylı hali, interaktif vergi dairesinden online olarak alınacak vergi kimlik numaraları ayrıca Türkiye’de ikamet ediyor ise noter onaylı ikamet tezkeresi sunulmalıdır.
Şirket Ortağı/İmza Yetkilisi Yabancı Tüzel Kişi ise
Yabancı tüzel kişinin apostil onaylı ana sözleşmesinin, faaliyet belgesinin ve ticaret sicili özetinin Türkçe’ye tercüme edilen noter onaylı halleri, vergi dairesinden alınacak vergi kimlik numaraları, tüzel kişi ortağın gerçek kişi temsilcisinin seçimine ilişkin apostil onaylı kararın Türkçe’ye tercüme edilen noter onaylı hali gerekmektedir.
Tüzel kişi müdür/yönetim kurulu üyelerinin gerçek kişi temsilcisinin seçimine ilişkin organ kararının noter onaylı hali gerekmektedir.
Pay Sahibi Olmayan Gerçek Kişi
Pay sahibi olmayan gerçek kişi yabancı müdür/yönetim kurulu üyelerinin bu görevi kabul ettiklerine ilişkin belge ve imza beyannamesi gerekmektedir.
Pay sahibi olmayan gerçek kişi müdür/yönetim kurulu üyelerinin imza beyannamesi, görev kabul işlemleri MERSİS üzerinden e-devlet aracılığı ile yapılmaktadır.
Sonuç
Türkiye’de anonim ve limited şirketlerin kuruluş süreci, gerekli yasal prosedürleri ve belgeleri sunmanızla tamamlanır. Her iki şirket türü de farklı avantajlar ve dezavantajlar sunar ve ihtiyacınıza en uygun şirket türünü seçmeniz önemlidir. Kuruluş sürecini doğru bir şekilde tamamlamak ve gelecekteki başarınızı garantilemek için, profesyonel destek almanızı öneririz.
