Uzaktan çalışma, İş Kanunu’nun 14. maddesinin 4. fıkrasında tanımlanmıştır. Bu hükme göre; “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir”. Bu nedenle uzaktan çalışan işçi ile emsal işçi arasında sosyal hak ayrımı yapmak eşit işlem prensibine aykırılık teşkil edecektir.
İş Kanunu Kapsamında Uzaktan Çalışma Nedir?
Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan, sözleşmede işin tanımı, şekli, süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesi, temin edilecek malzemeler, ekipman gibi unsurların düzenlendiği iş ilişkisidir.
Yemek Ücreti Ödemesinin Eşitlik İlkesi Bağlamında İncelenmesi
İş Hukuku genel ilkelerinden olan eşit işlem prensibi, emsal işçiye ve uzaktan çalışma yürüten işçiye tanınan haklar bağlamında kendisine etki alanı bulabilmektedir. Esasen emsal işçiler için tanınan yan ödeme, prim/ikramiye ödemeleri, sosyal yardım ve haklardan, uzaktan çalışma yapan işçiler de faydalandırılmalıdır.
İş Kanunu m. 14/6: Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz.
Hükmün aksi uygulandığı halde eşit işlem şartına aykırılık nedeni ile işverenin hukuki sorumluluğu ortaya çıkacaktır. İşçinin evden çalışması fiili bir çalışmadır dolayısıyla yemek ücreti de işçinin kazanılmış hakkı niteliğindedir.
İşveren eşit davranma ilkesine uygun bir şekilde davranmak zorundadır. Uzaktan dahi olsa çalışma saatlerinin aynen geçerli olduğu hallerde yemek gideri de varlığını koruyacağından yemek bedelinin uzaktan çalışma esnasında da ödenmesi gerektiği kanaatindeyiz.
İşverenin karşılayacağı giderlere ilişkin düzenleme Borçlar Kanunu 414’te yer almaktadır:
“İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür. Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sözleşmesinde, bizzat işçi tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işçiye götürü biçimde günlük, haftalık veya aylık olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz. Zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir.”
Uzaktan çalışma geçici olarak uygulanacak ise işveren işçiye normal çalışma saatlerinde ödediği yemek ücretini ödemekten kaçınırsa bu çalışma şartlarında meydana gelen esaslı bir değişikliğe neden olunmuş anlamına gelir ve bu durumda İş Kanunu madde 22 uygulama alanı bulur.
Bu yönde İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 32. Hukuk Dairesi E. 2017/1581 K. 2019/416 kararında uzaktan çalışmaya binaen olmasa da yemek ücretinin işverence kaldırılması hususu incelenmiş ve yemek ücretinin sözleşmede kararlaştırılmış olmasına karşın sonradan kaldırılmasının çalışma koşullarında esaslı değişiklik olacağı belirtilmiştir;
“Yemek ücretinde; davalı iş yerinde davacının ilk işe girdiğinde iş yeri uygulaması olarak çalışanlara yemek ücreti verildiği, yargılama aşamasında davalı işveren tarafından kabul edildiği üzere 01.01.2009 tarihi itibariyle yemek ücretinin kaldırıldığı, yemek ücretinin kaldırılmasının çalışma şartlarında esaslı değişiklik olup 4857 yasanın 22. maddesi kapsamında işçinin yazılı onayının gerektiği ancak somut olayda davacının yemek ücretinin kaldırılmasını yazılı olarak kabul ettiğine dair herhangi bir delilin dosyaya sunulmadığı, bilirkişinin son ay yemek ücretini 100 TL olarak kabul ederek bu ücretin asgari ücrete oranına göre geçmişe doğru yemek ücretini belirlemesinin dosya kapsamına uygun olduğu, davacıya 01/01/2009 tarihinden iş akdinin fesih tarihi olan 14/11/2017 tarihine kadar ödenmeyen yemek ücretinin 3.871,78 TL olarak kabulünün doğru olduğu görüldüğünden bu yönü kapsayan davalı istinaf başvurusuna itibar edilmemiştir.”
Kanaatimizce, uzaktan çalışma işverenin yönlendirmesi doğrultusunda tedbiren uygulandığı ve çalışanın aynı şekilde çalışmaya devam etmesi durumu göz önüne alındığında işçiye yemek ücretlerinin verilmemesi yukarıdaki kararda da incelendiği gibi çalışma koşullarında esaslı değişiklik oluşturacaktır.
Sonuç
Uzaktan çalışma başlamadan önce işverenler tarafından işçilere yemek yardımı sağlanıyorsa uzaktan çalışma yapılması durumunda da İş Hukuku’muzun genel ilkelerinden eşit davranma borcunun bir gereği olan bu yardımın aynen devam etmesi gerektiği kanaatindeyiz.
İşyerine gelerek çalışan işçilere sağlanan yemek yardımından eşit davranma ilkesi kapsamında, aynı şekilde uzaktan çalışan işçilerin de yararlanması gerekmektedir. Her ne kadar işçiler evden çalışsalar da yemeklerini evde kendi imkanlarıyla karşılamaktadır.
Bu nedenle uzaktan çalışan işçilere de yemek ücretlerinin diğer işçilerden ayrım gözetilmeksizin ödenmesi gerektiği kanaatindeyiz.
Kaynakça
4857 sayılı İş Kanunu.
Prof. Dr. Sarper Süzek -İş Hukuku/21. Baskı.
<www.lexpera.com>
Evaluatıon of Mental Tension and Anxiety Levels in Sars-Cov-2 Positive Orthodontics Patients.
