Yabancıların Türk Vatandaşlığını Kazanma Yolları Nelerdir?
Anayasanın 66. maddesi uyarınca Türk vatandaşlığına ilişkin düzenlemeler yapılmış ve bu vatandaşlığın vatandaşlık bağı hususuna bağlı olduğu ve kanunda gösterilen hal ve şartların gerçekleşmesi sonucu kazanılacağı belirtilmiştir.
Vatandaşlık, devlet ile birey arasındaki bağı gösterir ve bireyin o devlete aidiyet duygusu içerisinde bağlılığını göstermektedir. Bir ülkenin vatandaşı olan bireyin bu vatandaşlık doğrultusunda, vatandaş olmasından kaynaklanan belirli hak ve yükümlülükleri olmaktadır.
Kişiye devlet içerisinde bir hukuki statü verilmesi söz konusudur. Kişi ile devlet arasındaki bu bağın sadakat borcu uyarınca korunması söz konusu olup aksi halde vatansızlık söz konusu olabilir.
Vatandaşlık ve vatandaşlığın kazanılması veya kaybedilmesi ile ilgili esaslar Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda düzenlenmektedir. Türk vatandaşlık kanunu uyarınca vatandaşlığın kazanım yolu olarak aslen kazanma ve sonradan kazanma olarak 2 şekilde vatandaşlığın kazanılması düzenlenmektedir.
Aslen kazanma, soy bağı ve Türkiye’de doğum esası ile kazanma olarak ayrılmaktadır. Soy bağı ile kazanma bakımından ana veya babadan birinin Türk vatandaşı olması çocuğun Türk vatandaşlığını kazanması bakımından yeterli görünmüştür. Evlilik içi ve dışı kazanımlar bakımından babanın sadece Türk vatandaşı olması bakımından farklılıklar söz konusu olmaktadır.
Yabancıların Türk vatandaşlığını kazanması bakımından ise sonradan kazanılma hallerinin incelenmesi gerekmektedir. TVK’nın 9. maddesi uyarınca vatandaşlığın sonradan kazanılma yolları olarak
Vatandaşlığın yetkili makam kararı,
Evlat edinme ile,
Seçme hakkının kullanılması yolları ile kazanılabileceği belirtilmiştir.
Yetkili Makam Kararı ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Yetkili makam kararı ile vatandaşlığın kazanılması için öncelikle vatandaşlığı kazanmak isteyen kişinin bir irade beyanı olmalı, bir başvuruda bulunup vatandaşlığa alınmak istediğini bildirmelidir. Yetkili makam bu kişinin başvurusunu kabul etmeli ve bu kişi ile devlet arasında sadakat bağır kurulmuş olmalıdır.
Bu hususların yanı sıra yetkili makama başvurulup sadakat bağı kurulması sonucu kişinin direkt vatandaşlığa alınması söz konusu olmamaktadır. TVK madde 10 uyarınca yetkili makama bir takdir hakkı verilmiştir. Yetkili makam kararı ile kazanma TVK’da belirli hallerde sayılmıştır. Ayrıca bu haller yönetmeliğin 14. maddesi uyarınca da belirtilmiş ve Türk vatandaşlığının;
Genel olarak kazanılması,
İstisnai kazanılması,
Yeniden kazanılması,
Elenme yolu ile kazanılması şeklinde 4 hal olarak verilmiştir.
Türk Vatandaşlığının Genel Olarak Kazanılması
TVK madde 11 uyarınca kişinin genel kazanma yoluna başvurarak vatandaşlığa alınmak istemesi söz konusu olabilir. Kişinin vatandaşlığa alınabilmesi için belirli şartları haiz olması gerekmektedir. Bu şartlar;
İlk olarak kendi vatandaşlığı varsa onun kanununa göre ergin ve ayırt etme gücüne haiz olmak, vatansız olması durumunda ise Türk hukukuna göre ergin ve ayırt etme gücüne haiz olmaktır.
İkinci olarak Türkiye’de beş yıl kesintisiz olarak ikamet etmesi,
Üçüncü olarak kişinin davranışları ile de Türkiye’ye yerleşmek istediğini teyit etmesi gerekmektedir.
Dördüncü olarak kişinin genel sağlık bakımından tehlike teşkil edecek bir durumunun bulunmaması gerekmektedir.
Beşinci olarak kişinin iyi bir ahlak sahibi olması şart olarak aranmaktadır.
Altıncı olarak kişinin yeteri kadar Türkçe konuşması,
Yedinci şart olarak kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayacak bir gelire sahip olması aranmıştır. Bu kişiler, kişinin nafaka yükümlülüğünde olan kişiler olabilir.
Sekizinci ve son olarak kişinin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil etmeyecek bir kişi olması aranmaktadır. Bu şart vatandaşlığın sonradan kazanılması hallerinden çoğunda aranmakla birlikte, kamu düzeni veya milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek davranışlara örnek olarak casusluk, silah, uyuşturucu kaçakçılığı riski olması vb. faaliyetler örnek verilebilir.
Belirtilen bu şartların sağlanıp sağlanmadığı ve kişinin vatandaşlığa kabulü usulünün nasıl gerçekleşeceği yönetmelik ile belirlenmiştir.
Türk Vatandaşlığının istisnai Yolla Kazanılması
Eğer yabancıların istisnai yolla vatandaşlığı kazanmaları söz konusu ise genel yolla kazanım yoluna başvurmalarına gerek yoktur. İstisnai olarak vatandaşlığın kazanılması durumunda, yabancıların vatandaşlığı kazanıp kazanmayacaklarına Cumhurbaşkanı karar verir.
İstisnai kazanım yolu ile vatandaşlığın kazanılması durumunda aranan tek şart TVK 12. madde uyarınca belirtilen kişilerin milli güvenlik ve kamu düzenine engel teşkil etmeyecek kişiler olmasıdır. Aranan tek şartın bu olması dolayısıyla da 11. maddede belirtilen şartlara haiz olunması aranmamaktadır.
TVK’nın 12/1-a maddesi uyarınca belirtilen kişiler Türkiye’ye sanayi tesisi getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen Türkiye bakımından yararlı olacak veya hizmeti geçmesi beklenen kişilerin bu kapsamda olması söz konusudur. Bu kişiler vatandaşlığa kabul edilirken bu kişilerin millete faydalı olacağı esası temel alınmaktadır.
TVK’nın 12/1-b maddesinde ise Türkiye’de çalışmayan ama Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen tutarda bir yatırımda bulunan kişilerden söz edilmiştir, bu kişilerin belirlenen yatırımların yanında başvuru yaptıkları dönemde geçerli olan ikamet izinlerinin bulunması gerekmektedir. Aynı bent uyarınca turkuaz kart sahibi yabancılar ile bunların yabancı eş ve ergin olmayan bağımlı yabancı çocuklarının da taleplerinin bulunması durumunda istisnai yolla vatandaşlığa alınabileceği belirtilmiştir. Kurul ve bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun görülen mesleki edinimi, eğitim düzeyi, bilime katkısı, Türkiye’de yapacağı yatırımlar ile Türkiye’de etkisine bakılarak bireye turkuaz kartın verilmesi söz konusu olacaktır. Turkuaz kart sahibi bireyler süresiz ikamet ederek, süresiz çalışma haklarını da kullanabilirler ve madde 12/1-b uyarınca istisnai yolla vatandaşlığı kazanabilirler.
TVK’nın 12/1-c maddesi uyarınca vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişilerin de istisnai yolla vatandaşlığı kazanabilecekleri belirtilmiştir. Ancak vatandaşlığa alınması zaruri olan kişilerin kim olduğu, bu durumun nasıl belirleneceği konusunda bir açıklık bulunmamaktadır. Bu durum da yukarıda belirttiğim TVK’nın 10. maddesi ile getirilen yetkili makamın takdir hakkının, TVK madde 12/1-c uyarınca da getirildiği ve takdir hakkının sınırlarının genişletildiğini göstermektedir. TVK’nın 12/1-d maddesi uyarınca göçmen kabul edilen kişilerin de 12. madde kapsamında oldukları belirtilmiştir. Bu madde kapsamında sayılan ve istisnai yolla vatandaşlığı kazanması mümkün olan kişiler göçmenlerdir. Göçmen olarak kabul edilen bu kişilerin istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için belirtilen tek şart milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmamasıdır.
Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması
Bir diğer yetkili makam kararı ile vatandaşlığın kazanılması hali ise vatandaşlığın yeniden kazanılması halidir. Bu durum TVK madde 13 ve 14 uyarınca düzenlenmekte olup ikamet şartının gerekip gerekmemesine göre ayrılmaktadırlar. Kanun koyucu yeniden kazanma halini düzenlerken kişinin nasıl vatandaşlığı kaybettiğine bakmakta ve buna göre şartları düzenlemektedir.
TVK madde 13 uyarınca ikamet etme şartı aranmadan vatandaşlığın kazanılması söz konusudur. İşbu madde uyarınca:
Millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla aşağıda belirtilen kişiler Türkiye’de ikamet etme süresine bakılmaksızın, Türk vatandaşlığını Bakanlık kararıyla yeniden kazanabilirler.
Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler.
Ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybedenlerden 21 inci maddede öngörülen süre içerisinde seçme hakkını kullanmayanlar.
Bu madde kapsamında olan kişiler çıkma izni alarak TVK madde 25 uyarınca Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler ile ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybedenlerden TVK madde 21 uyarınca belirtilen sürede vatandaşlığı kazanmayanlar sayılmaktadır.
Bu madde uyarınca aranan tek şart milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından kişilerin engel teşkil edecek hallerinin bulunmamasıdır.
TVK madde 14 uyarınca ise belirli süre ikamet şartının sağlanması üzerine vatandaşlığın yeniden kazanılması kabul edilmektedir. Bu madde içerisinde 29. madde uyarınca vatandaşlığı kaybettirilenler ile 34. madde uyarınca kaybedenler sayılmıştır. 29. maddede belirli eylemde bulunan vatandaşlarının bu eylemlerinin tespiti üzerine Cumhurbaşkanı kararı ile vatandaşlığı kaybetmeleri söz konusu olmaktadır. Madde uyarınca verilen bu eylemler, savaş halinde bulunulan devletin hizmetinde yer alma, yabancı devlette gönüllü askerlikte bulunma şeklinde örneklenebilir. 34. maddede ise seçme hakkı ile vatandaşlığın kaybedilmesi hali verilmiştir. Sonuç olarak; TVK madde 14 uyarınca madde 29 ve 34 uyarınca Türk vatandaşlığı bulunmayan kişilerin Türkiye’de üç yıl ikamet etmeleri ve milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmaması aranmaktadır. Bu şartların sağlanması durumunda vatandaşlığı yeniden kazanmaları söz konusu olacaktır.
TVK madde 43/2 uyarınca da ikamet şartı aranmaksızın, mülga Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre Türk vatandaşlığından ıskat edilen kişilerin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek halleri olmaması durumunda bakanlık kararı ile vatandaşlığa yeniden alınmaları söz konusu olmaktadır.
Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılması
TVK madde 16 uyarınca Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması düzenlenmiştir. Evlenme ile doğrudan Türk vatandaşlığının kazanılması söz konusu değildir ve belirli şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Türk vatandaşı ile evli bulunan bir yabancının vatandaşlığı kazanması için en az üç yıldır evli olması, aile birliği içerisinde yaşaması, evlilik birliği ile bağdaşmayan faaliyetlerde bulunmaması ve kamu düzeni ve milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek hallerinin bulunmaması şartları aranmaktadır.
Bu şartların bulunup bulunmadığı yönetmelik uyarınca belirtilen komisyonca incelenecek, evli kişilerin ayrı ayrı veya birlikte değerlendirmeye alınmaları sağlanacak ve bu şartları haiz olup olmadıklarına bakılacaktır. Bu şartların haiz olunduğuna karar verilmesi durumunda bu bilgiler bakanlığa gönderilecek ve kişinin evlenme yolu ile vatandaşlığı kazanma kararı bakanlık tarafından verilecektir.
Evlat Edinme Yolu ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Türk bir vatandaş tarafından ergin olmayan bir yabancı kişinin evlat edinilmesi durumunda TVK madde 17 uyarınca bu evlat edinilenin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil etmemesi hallerinde yetkili makamın yapacağı inceleme üzerine vereceği karar ile vatandaşlığın kazanılması söz konusu olacaktır.
Seçme Hakkının Kullanılması ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Seçme hakkı ile vatandaşlığın kazanılması TVK madde 21 uyarınca düzenlenmiştir. Türk vatandaşlığından 27. madde uyarınca çıkma izni alarak ayrılan Türk ana ya da babanın çocuğu, anne veya babanın isteğinin bulunması halinde veya biri istekte bulunuyorsa diğerinin muvafakati halinde çocuğun da Türk vatandaşlığını sona erdirebilmektedir.
Bu madde uyarınca seçme hakkı ile vatandaşlığın kazanılması anne veya babaya bağlı olarak vatandaşlığını kaybeden kişiye tanınmıştır. Türk vatandaşlığı bu şekilde sona eren kişinin 21. madde uyarınca ergin olması ve erginliğinden itibaren üç yıl içerisinde seçme hakkını kullanması şartları getirilmiş, bu şartlara uyulması halinde Türk vatandaşlığını kazanması söz konusu olmaktadır.
